BEŠENOVAČKI PRNJAVOR – Manastir Bešenovo se nalazi na južnim padinama Fruške gore. Prema predanju, osnovao ga je kralj Dragutin Nemanjić krajem 13. veka i smestio ga na jednom od glavnih izvorišta vode koja su napajala stari Sirmijum, današnju Sremsku Mitrovicu. Posvećen je Svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. To je jedini manastir na Fruškoj gori čiji se nastanak vezuje za svetu lozu Nemanjića.
Stefan Dragutin Nemanjić, sin Stefana Uroša I i Jelene Anžujske, bio je kralj Srbije od 1276. do 1282. godine i kralj Srema od 1282. (posle sukoba sa bratom Milutinom) do 1316. godine. Njegova prva prestonica bio je Debrc, grad između Beograda i Šapca. Docnije je svoje sedište preselio u Beograd i tako postao prvi srpski kralj koji je vladao iz našeg prestonog grada. Na čelu Sremske kraljevine Dragutin Nemanjić je bio sve do smrti, 1316. godine. Bešenovački krst Bešenovački krst O postojanju manastira Bešenovo u doba Kralja Dragutina govori drevni zapis o njegovom krstu iz 1297. godine. Na jednoj njegovoj strani je, kako se u zapisu navodi, ugravirana upravo slika i naziv manastira Bešenovo. Prvi pisani tragovi postojanja manastira datiraju iz sredine 15. veka. Na zidu manastirske crkve je, naime, pronađen zapis da je ona oslikana još 1476. godine. Znatno opširnije, o manastiru Bešenovo govori se u najstarijem turskom popisu Srema koji datira iz 1546. godine. Manastir će se redovno pominjati i u svim potonjim turskim popisima Srema, sprovođenim u drugoj polovini 16. veka. I ranije za to doba relativno bogata manastirska riznica biće, sticajem okolnosti, dodatno obogaćena u vreme kada su monasi iz manastira Vitovnica, kod Požarevaca, koji je postradao od Turaka, najvrednije liturgijske predmete preneli u Bešenovo. Među njima je bilo i Četvorojevanđelje koje je okovao Vuk Kondo, te srebrna čaša poznatog kujundžije Luke. Ovi, i mnoštvo drugih predmeta iz Bešenova, danas se čuvaju u Muzeju SPC u Beogradu.
SVETI KIRIK I JULITA
Mada su Sveti arhangeli Mihailo i Gavrilo slava manastira Bešenovo, značajno mesto u njegovoj istoriji imaju i Sveti Kirik i Julita. Reč je o sinu i majci koji su, u vreme rimskog cara Dioklecijana, postradali za hrišćansku veru 304. godine, u grčkom gradu Ikoniji. Jedan deo njihovih moštiju (drugi se i danas nalazi u crkvi Svete Bogorodice Bolničke, u Ohridu) je, putevima o kojima nema pisanih tragova, stigao u Bešenovo i tu dugo čuvan. Izvesno je da se to desilo pre 1753. godine kada je, u okviru manastirske crkve, počelo podizanje njima posvećene posebne kapele. Među nekoliko ikona bila je i ona sa likovima Svetih Kirika i Julite, koju je oslikao ruski ikonopisac Vasilij Romanovič. Na dan Svetih Kirika i Julite (15/28. jul) obeležavana je i letnja manastirska slava, a ta tradicija ponovo je oživljena kada je počela obnova manastira. Njihove mošti su u manastiru bile do sredine Drugog svetskog rata, da bi 1943. godine bile tajno sklonjene u crkvu u selu Bešenovo. Tu su ostale i posle rata da bi, u međuvremenu, netragom nestale. Sveti Kirik i Julita Sveti Kirik i Julita
OSLIKAVANJE MANASTIRA
Drugo oslikavanje manastira, iz kojeg je sačuvan deo ikona, dogodilo se sredinom 18. veka. Njihov autor je, takođe, Vasilij Romanovič koji je još 1737. godine, kao mlad slikar, živopisao Pretečensko-Borisoglobsku crkvu u Kijevu. Kako je i kada dospeo u Srem nije zabeleženo, ali je izvesno da je živeo u manastiru Hopovo, u kojem je primio i monaški postrig i gde se i upokojio 1773. Ikone za novi ikonostas Bešenova bile su delo jednog od najvećih srpskih slikara, Stevana Aleksića (1876 – 1923). Rad na njima on je započeo 1906. a okončao 1909. godine. Sa Carskih dveri sačuvane su ikone Blagovesti, Svetog Stefana i Svetog arhangela Mihaila, kao i ikone Isusa Hrista, Vaznesenja Gospodnjeg, Preobraženja Gospodnjeg, Svete trojice, Bogorodice i Svetog Jovana Bogoslova. Uz to, sačuvane su i Aleksićeve ikone Arhangel Mihailo ubija satanu i Mučenje Svetih Kirika i Julite, koje su se nalazile u njihovoj kapeli. Sve sačuvane ikone Stevana Aleksića, rađene za manastir Bešenovo, nalaze se u Muzeju Srema u Sremskoj Mitrovici, gde čekaju obnovu manastira i povratak na mesto na kojem su nastale.
STRADANJE MANASTIRA
Stradanje iz kojeg se izdiže tek danas, Bešenovo je doživelo tokom i po završetku Drugog svetskog rata. Kada se, početkom aprila 1941. raspala Kraljevina Jugoslavija i počeo krvavi bratoubilački rat, monasi iz Vrdnika i Jaska su preneli mošti svetih Kneza Lazara, Cara Uroša i Stefana Štiljanovića, iz tih dvaju manastira u skrajnuto Bešenovo, ne bi li ih spasli. U tome su uspeli samo delimično – 1942. godine opljačkana je manastirska riznica, uključujući i kivote triju svetitelja i sve dragocenosti koje su bile u njima. Same mošti, naprosto istresene iz kivota i razbacane po manastiru, spasao je profesor Radoslav Grujić uspevši da ih prebaci u Sabornu crkvu u Beogradu. Mada teško poharano, i bez bratije, Bešenovo je uspravno stajalo do 4. maja 1944. kada su ga Nemci, avionskim bombama, praktično sravnili sa zemljom. Posle rata, umesto obnove, meštani okolnih sela razvukli su preostalu ciglu i drugi građevinski materijal. Uprkos nadljudskim naporima igumana, sudovi nove države manastiru nisu ostavili ni zemljišni minimum čime su, jednostavno, osudili manastir na konačni nestanak.
OBNOVA MANASTIRA
Tek 2000. godine, podignuta je drvena kapela sa malim zvonikom. Da bi oživeo opustelu svetinju, episkop sremski Vasilije 2012. obnovu manastira Bešenovo poverava arhimandritu Arseniju (Matiću). U zimu 2014. godine, punih sedamdest godina od rušenja, monasi su se vratili u zadužbinu kralja Dragutina. Do danas je podignut saborni hram, kula sa kelijama, trpezarija za goste, pomoćni objekti i deo manastirskog zida. U crkvi je urađena i konzervacija starih rimskih grobnica sa kraja I veka, koja će biti dostupna posetiocima. Od 2014. godine, za svoju letnju slavu, manastir organizuje pesničko-duhovni sabor “Bešenovačka prinošenja” i nagrađuje najbolje autore.
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
