Novosadska privredna i građevinska delatnost je doživela veliku ekspanziju između dva svetska rata, a jedan od najznačajnijih infrastrukturnih projekatatog vremena bio je izgradnja novog mosta preko Dunava.
Kolika je bila potreba Novosađana za još jednim stalnim mostom, govori podatak da je samo godinu dana od završetka Velikog rata, u septembru 1919. godine, pitanje podizanja novog mosta nazvano akutnim.
Za ovaj kapitalan poduhvat odabran projekat koji je još 1910. godine uradio mađarski inženjer Silard Zjelinski, rektor Tehničkog fakulteta u Budimpešti. Most koji je izgrađen po njegovom projektu bio je sjajna replika čuvenog Lančanog mosta u Budimpešti.
Gradnja mosta je trajala od 1921. do 1928. godine, a finansiran je na ime nemačkih ratnih reparacija. Gvozdena konstrukcija je dopremana iz Nemačke u vagonima od 30 tona tokom 1923. godine, a montirale su je dve firme iz Dortmunda i Štetina.
Pre izgradnje mosta sklopljen je ugovor između vojne i civilne vlasti, kojim je Vojska Kraljevine SHS ustupila nekadašnji mostobran, Brukšanac, gradu. Grad je za uzvrat vojsci predao kasarnu Kralja Petra I u Ulici vojvode Bojovića i još nekoliko drugih kasarni, objekata i placeva.
Za potrebe izgradnje novog mosta, tokom 1923. godine izvršeno je rušenje i poravnanje mostobrana Brukšanca, malog utvrđenja koje je bilo izgrađeno na novosadskoj strani, kao i Novosadske kapije, koja se nalazila sa petrovaradinske strane. Ovim činom Novi Sad je pretrpeo nenadoknadiv kulturno – istorijski gubitak.
Bilo kako bilo, 20. maja 1928. godine, most je zvanično pušten u saobraćaj.
Naziv je dobio po princu Tomislavu, srednjem sinu kralja Aleksandra i kraljice Marije, koji je rođen iste godine kad je most zvanično pušten u saobraćaj.
Prilikom otvaranja mosta upriličena je velika svečanost. Uz pucnjavu topova, na sredini mosta rukovali su se gradonačelnik Novog Sada i poverenik Petrovaradina. Kraljica Marija je povodom otvaranja mosta poklonila putir za pričest samostanu Svetog Jurja u Petrovaradinu, kao hrišćanskoj bogomolji koja je bila najbliža mostu.
Sam most bio je vrlo impozantna građevina.
Peščano-kolski most bio je postavljen na dva rečna i dva betonska stuba, locirana bliže obalama i bio je dug 341 metar.
Gvozdena konstrukcija je bila teška oko tri i po miliona kilograma. Pešačke staze bile su široke 1,30 metara i nalazile su se sa obe strane kolovoza širokog 7 metara, dok je glavni središnji deo zahvatao 304 metra. Budući da je most otvoren nezavršen, sitnije dorade na mostu su trajale još nekoliko godina.
Da bi most išao u korak sa vremenom, instalacija električnog osvetljenja na mostu je izvršena 28. novembra 1930. godine.
Na veliku žalost, Most kraljevića Tomislava je bio u funkciji samo 13 godina.
Srušen je da bi se sprečio napredovanje nemačke vojske u Novi Sad tokom Aprilskog rata 11. aprila 1941. godine, po nalogu Vojno-tehničke službe Novosadske armijske oblasti i kapetana Svetozara Popova.
Na ruševinama Mosta kraljevića Tomislava, posle rata je napravljen stalni čelični most, Most maršala Tita, koji je pušten u saobraćaj već u januaru 1946. godine i koji je stajao pune 53 godine, dok ga NATO avijacija nije srušila 1999. godine, tokom agresije na našu zemlju.
Odmah po prestanku NATO agresije pristupilo se obnovi, pa je septembra 2000. godine, na stubovima nekadašnjeg Mosta kraljevića Tomislava, odnosno Mosta maršala Tita, podignut Varadinski most (Varadinska duga).
Danas, kao i pre više od jednog veka, Novi Sad ima potrebu za novim mostovima, koji će pratiti nezadrživ razvoj grada. Ovoj situaciji se pristupilo krajnje odgovorno, pa je za očekivati da Grad Novi Sad uskoro postane bogatiji za čak tri nova mosta.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
