VOJVODINA – “Poljoprivrednik” je specijalizovani list za selo i poljoprivredu, jedinstven ne samo po tome što postoji i redovno izlazi 67 godina, već i što je ostao list poljoprivrednih proizvođača, nastojeći da prenese čitaocima dostignuća pre svega domaće nauke i struke, koja su primenljiva u proizvodnji. Portal Vojvodina uživo, zajedno sa listom “Poljoprivrednik” prenosiće, do kraja godine, najzanimljivije tekstove iz Poljoprivrednog kalendara 2024. godine.
Važnost prirodnog okruženja za zdravlje je drevno i može se pratiti do ranih azijskih, grčkih i rimskih kultura. Svest o tome je naglo pojačana krajem prošlog veka, kada su brojna postrojenja (fabrike) teške industrije doživela svoj kraj, te su predeli ostali napušteni i kontaminirani. S druge strane, progres u urbanizaciji je doveo do masovnog ostavljanja hektara i hektara poljoprivrednih parcela napuštenim, u mnogim slučajevima i zemljišno ispošćenim.
Fitoremedijacija se definiše kao korišćenje zelenih biljaka za uklanjanje ili imobilizaciju polutanata iz životne sredine. Fitoremedijacija metala je isplativa zelena tehnologija, zasnovana na upotrebi posebno odabranih biljaka, koje mogu da akumuliraju i uklanjaju teške metale (olovo, kadmijum, hrom, nikl, bakar, arsen i razne radionukleide). Primera radi, polje suncokreta u toku jednog meseca može da ukloni i do 95 odsto uranijuma iz zemljišta. Uklonjena (pokošena) biljna tkiva, bogata akumuliranim polutantima, lako se i bezbedno obrađuju sušenjem, spaljivanjem ili kompostiranjem. Neki od metala mogu da budu ponovo ekstrahovani iz pepela, što dodatno smanjuje generisanje opasnog otpada i omogućava brže stvaranje profita.
Isceljujuća moć biljaka
Svakako da fitoremedijacija nije kompletan način lečenja kontaminiranog ili ispošćenog predela, već predstavlja završni stadijum u procesu njegove rehabilitacije. Sa sigurnošću se može reći da je to izazov za pejzažne arhitekte, koji su naučeni da razumeju biljke, kao i njihovu upotrebnu vrednost u procesu uređivanja predela.
Isceljujuća moć biljaka može biti izuzetno velika. Tako mogu da vrše imobilizaciju polutanata iz životne sredine pomoću korena, stabla i lista. Ukoliko biljka imobiliše polutante iz korena, metoda se zove rizofiltracija. Vrlo često se primenjuje i za adsorpciju polutanata metala iz vode. Ukoliko vrsta ima fitoremedijativno dejstvo preko listova, ona može da luči fitoncide – materije koje ubijaju bakterije ili ih sprečavaju u razvoju. Takve biljke se nazivaju fitoncidne biljke. Treba ih saditi u bolničkim krugovima, sanitarnim zonama i prostorima gde boravi mnogo ljudi. Pojedini četinari mogu na iglicama da sadrže i do 30 puta veće količine polutanata od lišćarskih vrsta (posebno za vreme zimskog perioda). Važno je napomenuti da efikasnost fitoncidnog delovanja biljaka nikad nije toliko velika da bi neutralisala preteranu zagađenost sredine. Neke od fitoncidnih drvenastih vrsta su: crni bor, bela topola, breza, orah, lovor. Pored drveća, fitoncidnu ulogu u ekosistemu imaju i niže biljne vrste, poput narcisa, tagetesa, cinije, krokusa.
Primer sa istoka
Korišćenje fitoremedijativnih svojstava biljaka samo je jedna od dragocenih metoda za ozdravljenje čovekove sredine. Kroz vegetaciju, kao glavnim alatom svog delanja i iskorišćavanjem njene moći revitalizacije predela, pejzažni arhitekta Kongijan Ju (Kongijan Yu) više od 25 godina se bavi rešavanjem ekoloških problema predela Kine. Služi se vegetacijom koja od prirode pripada staništu u kome dizajnira, vegetacijom kojom se može kontrolisati voda u predelu i, iznad svega, vegetacijom koja isceljuje predeo i obogaćuje životnu sredinu, kako svojim vegetativnim delovima, tako i estetskim izgledom.
Laming park u Kini (Laming Park, Quzhou, China) predstavlja zelena pluća metropole Kuža, čija populacija broji 2,5 miliona stanovnika. Grad je poznat svetu zbog svog strateškog položaja na istočnoj obali Kine tokom Drugog svetskog rata, gde je američko vazduhoplovstvo koristilo mali aerodrom kao bazu za tokijsku raciju 18. aprila 1942. godine. Sa ukupnom površinom od 32 hektara, lokalitet je okružen intenzivnim urbanim razvojem, omeđen rekom Šilijang (Shiliang) na zapadu i urbanom saobraćajnicom na istoku. Predstavlja priobalnu plavnu ravnicu i ostatak poljoprivrednog predela. Predeo je brdovit, sačinjen od crvenog peščara, prekrivenog mozaikom vegetacije žbunja, trava i ostataka aluvijalne šume.
Ovaj neravni predeoni mozaik se nije smatrao naročito vrednim i estetski prijatnim. Takođe, elementi kulturnog predela su bili beznačajni i neprimetni. Zadatak Kongijan Jua bio je višestruk, da revitalizuje prirodu i kroz isticanje identiteta predela dostigne i njegovu atraktivnost. Stoga koristi priliku da istraži inovativne koncepte, kako bi ostvario potencijal za urbani park. Taj urbani park nije trebalo da bude samo rekreativni zeleni prostor, već i da služi kao ekološka infrastruktura, koja pruža holističke prednosti ekosistema.
Laming park je prerastao u parkovsku površinu ozelenjenu u formi visoke livade, ali niskog održavanja. Vegetacija unutar parka je zasnovana po principu poljoprivrednog plodoreda. Četiri vrste useva se rotiraju tokom cele godine, prateći sezonu – cvet repice u proleće, suncokret u leto i jesen i heljdu u ranu zimu. Određeni delovi parka su pod cvetnim livadama, sastavljenim od višegodišnjeg cveća, koje sukcesivno cveta tokom godine; zatim cveća koje ima visoku dekorativnost, opet i visok stepen estetike u predelu, kao što su hrizanteme. U predelu se nalaze i otvoreni travnjaci, takođe zasnovani vrstama koje imaju fitoremedijativno dejstvo. Travnjaci se koriste za kampovanje, piknik, igru dece ili jednostavnu porodičnu relaksaciju.
Na lokaciji ne postoji sistem za navodnjavanje, već je talasast teren iskorišćen za usmeravanje prikupljene i dodatno filtrirane atmosferske vode, za navodnjavanje vegetacije. Izdignuta plutajuća mreža pešačkih staza, platformi i paviljona stvara vizuelni okvir za ovaj kultivisani predeo i prirodne karakteristike terena. Na ovaj način, šetalište pruža jedinstven pristupni put koji omogućava posetiocima da sagledaju i dožive čitav predeo Laming parka, posebno segment crvenog peščara, koji bi inače ostao nezapažen. Ujedno i da razumeju koncept „živeti sa poplavama“, jer su dnevne oscilacije vode reke Šilijang, kao neizostavni deo života ovog predela, vrlo česte. Na ovaj način, napušten, ispošćen i loše upravljani predeo, dramatično je pretvoren u produktivno i lepo okruženje za urbani život, uz očuvanje prirodnih i kulturnih vrednosti.
Laming park je postigao veliki uspeh kod lokalnog stanovništva kao mesto za zadovoljavanje svakodnevnih potreba za rekreacijom. Ovaj park oživljava i sećanje na nekadašnja poljoprivredna gazdinstva koja su tu bila. Postao je dinamična urbana oaza sa brojnim događajima koje lokalne zajednice spontano ili planski organizuju ili aktiviraju putem društvenih mreža.
Doc. dr Ivana Sentić – Poljoprivredni fakultet, Novi Sad
Ukoliko volite i želite još da čitate, knjigu „Poljoprivrednikov poljoprivredni kalendar 2024“ možete poručiti preko sajta www.poljoprivrednik.net.
Pročitajte još:
