NOVI SAD – Sat na Petrovaradinskoj tvrđavi u Novom Sadu, poznat i kao “pijani sat,” jedan je od najprepoznatljivijih simbola grada.
Njegova specifičnost leži u tome što je velika kazaljka ta koja pokazuje sate, a mala minute, što je suprotno od uobičajenog. Ova osobenost je uvedena kako bi rečne lađe na Dunavu lakše mogle uočiti vreme iz daljine.
Mehanizam sata potiče iz 18. veka, a postavljen je 1750. godine kao dar Marije Terezije. Satni mehanizam je švajcarske izrade i deo je sistema zvonjenja koje se navijalo ručno svakog dana.
Ovaj stari švajcarski satni mehanizam, izrađen u poznatoj fabrici Jean Baptiste Schwilgué u Strazburu, postavljen je 1750. godine i od tada neprestano meri vreme nad Novim Sadom.
Sama osnova mehanizma je zasnovana na tzv. “gravitacionom pogonu” koji koristi težinu za pokretanje zupčanika. Sat poseduje veliki zupčanik, pogonjen nizom tegova koji se moraju redovno navijati kako bi sat radio. Ovi tegovi, spuštajući se niz osovinu, polako pokreću ceo mehanizam. Tajna dugovečnosti ovog sata leži u preciznoj izradi i redovnom održavanju. Zanimljivo je da se ovaj proces navijanja i dalje obavlja ručno svakog dana, čuvajući tako tradiciju i autentičnost.
Još jedna specifičnost ovog sata je njegov fermentacijski regulator, koji omogućava da mehanizam radi ravnomerno bez obzira na promene temperature. Međutim, uprkos ovom sofisticiranom sistemu, poznato je da sat može malo kasniti ili žuriti tokom velikih temperaturnih oscilacija. Ove male nepravilnosti doprinose njegovom šarmu, dajući mu nadimak “pijani sat.”
Mehanizam je pažljivo smešten unutar kule, a kazaljke su povezane sa mehanizmom putem osovine koja prolazi kroz toranj. Dok većina satova ima kazaljke standardne veličine, na Petrovaradinskom satu je sve obrnuto – velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute. Ovo je urađeno kako bi mornari na Dunavu mogli lakše da očitaju vreme izdaleka, što je bilo ključno u doba pre savremenih navigacijskih instrumenata.
Uprkos svojoj starosti, sat na Petrovaradinskoj tvrđavi i dalje funkcioniše zahvaljujući predanosti ljudi koji ga održavaju, a njegov mehanizam ostaje fascinantno svedočanstvo veštine i preciznosti starih majstora.
Uprkos starosti, sat i dalje funkcioniše zahvaljujući redovnom održavanju, i svakog dana se navija ručno. Tokom vremena, sat je postao omiljena atrakcija za turiste i simbol Petrovaradina, ali i podsećanje na bogatu istoriju ovog regiona.
Interesantna je i činjenica da sat pokazuje vreme tačno osim kada su velike temperaturne promene, što izaziva kašnjenje ili ubrzavanje sata. Zato su ga građani prozvali “pijanim satom.” Bez obzira na ove male nepravilnosti, sat ostaje jedan od omiljenih simbola grada, pružajući jedinstveni spoj istorije i lepote Petrovaradinske tvrđave.
Pročitajte još:
