Prvi put običaj unošenja badnjaka zabeležen je 1272. u Duborvniku. Smatra se da Badnjak nosi prethrišćanske korene. Stari Sloveni su hrastu pridavali veliki značaj jer predstavljao simbol boga groma Peruna.
Badnjak simboliše hrast, koji su pastiri doneli u vitlejemsku pećinu gde je rođen Isus i koji je Josif založio da bi ugrejao hladnu pećinu. Varnice koje su poletele ka nebu su najavile jedan od najposebnijih i radosnih događaja. Rođenjem Deteta u vitlejemskim jaslama pokazana je tajna savršenog čoveka. Hrišćanstvo počinje Detetom, radošću i blagom vešću o miru i dobroj volji
Badnjak je nastao od reči bdenje uoči praznika Hristovog rođenja, najverovatnije na području jadranskog zaleđa gde je ova reč posvedočena i odakle se nastavila dalje širiti.
Mnogi srpski običaji vezani za proslavu Božića imaju drevno poreklo u verovanjima i mitologiji starih Slovena. Oni su delili drveće na ono sa dušom i bez duše, a ispod ovog potonjeg nisu gradili kuće, niti su pod njim spavali. Badnjak se povezivao sa kultom Sunca i vatre i pripisivane su mu božanske moći. Stari Sloveni su verovali da se spaljivanjem badnjaka obnavlja vegetacija, čime se nagoveštava početak novog godišnjeg perioda.
Kada su Sloveni primili hrišćanstvo, njihovi običaji su dobili novo značenje. Crkva je neke običaje izbacila zbog magijskih osobina, a neke sačuvala i dala im hrišćanski značaj. Tako su badnjak i neki običaji uoči Božića hristijanizirani, kako bi se Srbi preko njih upoznali sa praznikom rođenja Hristovog.
S obyiron na to da Badnji dan pada krajem decembra (i po julijanskom kalendaru) i početkom nove godine, badnjak simboliše staru godinu i nagoveštava početak nove i rađanja novog sunca. Kako Sloveni nisu imali idole, tako je badnjak bio primitivni idol božanstva, nešto kao demon vegetacije. Samo drvo je kod Slovena moglo da važi za sedište ili hram nekog božanstva, pa se verovatno zato badnjaku pridavalo veliko poštovanje.
Prema ruskom filologu Vladimiru Toporovu, sečenje badnjaka predstavljalo je ponovno odigravanje mitske bitke u kojoj Mladi Božić ubija svog oca Starog Badnjaka. Likovi Starog Badnjaka i Mladog Božića mogu se sresti u srpskim koledskim pesmama, koje su se pevale oko Božića u povorkama koledara. Po Toporovu, prvi je personifikovao zadnji dan stare godine, kad su snage mitskog Haosa najjače, dok je drugi personifikovao prvi dan nove godine, početak ponovnog uspostavljanja kosmičkog reda. Stari Badnjak i Mladi Božić bi poticali od zmaja i zmajeubice iz praindoevropske mitologije.
Na Badnji dan, a u nekim krajevima i prethodnog dana, neko od ukućana odlazi u šumu i donosi granu mladog hrastovog drveta, kojoj se prethodno obrati sa: „Dobar ti dan, badnjače“ posipajući je žitom.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
