VRŠAC – Opsidijan je jedina vrsta prirodnog stakla na planeti, vulkanskog je porekla i produkt hlađenja lave, pri čemu je za njegov nastanak neophodno da se poklopi više procesa i elemenata.
Prisutan je od praistorijskih vremena, budući da je čvrst poput hirurškog čelika, pri čemu su vešti majstori znali da iz sirovih komada izvlače tanke, skoro providne listiće; stoga je korišćen za izradu vrhova strela, kopalja, raznih alatki za sečenje, ali i za primitivne hirurške intervencije (što je rez tanji, rana brže zarasta).
Takođe, još od davnina ga koriste i razni spiritualisti, šamani i alhemičari, zbog navodnih isceliteljskih moći. Ljubiteljima serije „Igra prestola“ poznat je kao „zmajstaklo“, jedina tvar koja može da uništi takozvane „bele hodače“.
Vršac se tokom neolita nalazio na opsidijanskom putu. Feliks Mileker beleži da je krajem 19. veka u okolini Vršca pronašao 5434 komada opsidijanskih nožića, pri čemu su najveći komadi bili dugi 2.5 do 3, a široki oko 1.5 centimetra.
Čak 3.677 komada je pronašao na lokalitetu „Westrand“ (severozapadno od Vršca, na ivici Velikog rita), 1126 u blizini Potpornja, 517 na lokalitetu „At“ i 20 komada kod Kozluka na padinama Vršačkih planina.
Danas, posle istraživanja tokom 20. veka, na lokalitetu Kremenjak kod Potpornja naknadno je pronađeno još nekoliko hiljada komada, pa se ovaj lokalitet smatra drugim najbogatijim nalazištem opsidijana tokom Vinčanske kulture.
Sirovi opsidijan je do navedenih lokaliteta pre oko 7000 godina pristizao sa planina Trebišov, na granici Slovačke i Mađarske, između gradova Košice i Miškolc. Potom je materijal Tisom prevožen do Opova i Perleza, odakle je peške, preko Alibunara, dolazio do Vršca.
Prema drugoj hipotezi, materijal je prevožen Tisom do reke Mureš (severna granica istorijskog Banata), odakle je materijal takođe kopnom (peške, konja tada nije bilo u ovim krajevima) prenošen do Vršca.
Vazdušna linija Trebišov – Vršac iznosi oko 500 kilometara, dakle put kopnom je mogao da bude mnogo duži i naporniji usled močvara i gustih šuma, a ako je verovati hemijskim analizama sastava stakla, tri nožića potiču sa grčkog ostrva Melos, koje je vazdušnom linijom oko 600 kilometara udaljeno od Vršca.
Dakle, možemo da smatramo da se Vršac nalazi na sredini nekadašnjeg opsidijanskog puta.
Pročitajte još:
