VRŠAC – Vladičanski dvor u Vršcu, sedište vršačkih odnosno banatskih Episkopa, podigao je Episkon vršački Jovan (Georgijević) u periodu od 1756. do 1763. godine.
Prvobitni izgled rezidencije po zapisima pripadao je “baroknom stilu”, a 1833./ 34. godine u doba Episkopovanja Josifa (Rajačića) na njemu je izvršena prva rekonstrukcija, pretrpeo je izmene u “bidermajer stilu”. Izgled koji danas zatičemo pripada periodu s početka 20. veka kada ga je obnovio Episkop Gavrilo (Zmejanović) u novo kitnjastije ruho, u arhitekturi nazvano “eklektika”. Tom dobro odmerenom obnovom rezidencija je primila vrlo svečan izgled.
Enterijer dvora, u arhitektonskom smislu, vezuje se za različite periode, što upravo čini pravu dragocenost. U prostoru objekta nalazi se Kapela posvećena svetom Arhangelu Mihailu u kojoj je predivni zidani ikonostas koji je 1763. godine islikao Nikola Nešković u duhu “ukrajinskog baroka”.
Na ikonostasu naročito dominira scena “Roždestvo Gospoda Isusa Hrista”. U oltarskom prostoru, u donjoj zoni nekada je postojao živopis, a danas je sačuvana samo jedna scena. Časna trpeza izvedena je u kamenu, a noge su oblikovane u vidu lavova. U oltaru se čuvaju mošti svetog Velikomučenika Artemona.
Kraj ikonostasa stoluje svetinja Eparhije Banatske, Čudotvorna Ikona Presveta Bogorodica Vinčanska – Bezdinska. Ikona je živopisana u Rusiji i pripada periodu između 15. i 16. veka. Prvobitni naziv Ikone je “Bogorodica Vladimirska”.
Presveti Obraz Bogomajke okovan je srebrom i ukrašen dragim kamenjem. U podnožju ikone, na srebrnoj ploči, urezano je molepstvije patrijarha Arsenija IV Šakabente. U kapeli nalazi se ikona svetog sveštenomučenika Teodora vršačkog.
Vladičanska rezidencija poseduje prizemlje i prvi sprat. U prizemlju pored kapele (koja obuhvata i krilo sprata) nalazi se radni kabinet episkopa kao i kancelarije Eparhije banatske.
Sprat čini posebni reprezent, a zidove i tavanice krase bogati floralni motivi dekorativne plastike. Belo mermerno stepenište odvodi u predivne odaje, predvorje ponekad služi za koncerte, zatim slede veliki salon, kabinet episkopa (za prijeme), biblioteka, mala i velika trpezarija i gostinski apartmani.
Likovna umetnost naročito je zastupljena na zidovima rezidencije i sve odiše otmenošću i izuzetno vrednim delima štafelajskog slikarstva od polovine 18. veka do naših dana. Galerija portreta vršačkih i banatskih Arhijereja isijava bogomudrošću i veličinom vrlih srpskih sinova, čuvara pravoslavlja.
U toj reci duhovnih sledbenika Svetoga Save, Banat je doživeo veliki procvat. Dvor poseduje reprezentativnu zbirku ikona koje svrstavamo u dve kategorije prema vrsti tehničkog izvođenja: na daskama i platnu.
Blizu 300 ikona pohranjeno je u riznici i pripadaju periodu od 18. do 19. veka. Pretežno su izvedene na dasci i dela su: Šerbana Popovića, Teodora Ilića Češljara, Konstantina Pantelića, Nedeljka Popovića, Nikole Neškovića i drugih poznatih zografa i slikara. Prisutan je i jedan broj ruskih ikona. Najreprezentativnije ikone na platnu su Uroša Predića i Stevana Aleksića …
Dvorska riznica pored ikona sadrži i bogoslužbeni tekstil izuzetno dragocen, koji je pripadao vršačkim Episkopima: odežde, epitrahilji, narukvice, mandije i mitre. Najstariji sačuvani “tekstil” je narukvica vezena svilom iz 15. veka. U rezidenciji su izloženi stari antiminsi i plaštanice.
U kategoriju bogoslužbenih predmeta Episkopa dominiraju relikvije izvedene od plemenitih metala: krstovi, panagije, dikirije i trikirije, putiri, darohranilice, petohlebnice i drugi predmeti za činodejstvovanje.
Mobilijar dvora spada u red najreprezentativnijeg komadnog i garniturnog nameštaja u kome se prepliću izvanredni ukusi naručioca. Datiraju iz perioda od 18. i 20. veka i predstavljaju unikatna ostvarenja najpoznatijih stolarskih radionica toga vremena. Mobilijar je izveden (pretežno) u duhu baroka i bidermajer stila. Dvorska biblioteka poseduje lep broj rukopisanih knjiga, štampane stare i nove knjige.
Delo Zorana M. Turkana “Vladičanski dvor Srpske Pravoslavne Eparhije Banatske u Vršcu”, čiji je sastavni deo i ovaj tekst, nalazi se u pripremi.
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
