SRBIJA – Pri utvrđivanju visine prve penzije uzimaju se lični i godišnji koeficijent, opšti bod kao i penzijski staž osiguranika, a u najnovijem broju Glasa osiguranika, glasila Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje (PIO), stručnjaci Fonda PIO objašnjavaju šta zapravo predstavljaju ovi elementi i kako se utvrđuju.
Suština je da se ostvarene zarade u toku godine porede sa prosečnom zaradom u državi i njihov odnos predstavlja godišnji koeficijent, dok se na osnovu svih godišnjih koeficijenata računa prosečna vrednost i to je zapravo lični koeficijent osiguranika. Ističe se da zakon u ovu računicu uvodi neka ograničenja, koja na kraju znače i ograničenje u visini penzije, pa godišnji koeficijent ne može da bude veći od pet, što znači da ako je godišnja zarada veća od petostrukog državnog proseka, sve što je preko pet ne utiče na obračun.
Postoji i ograničenje na nivou prosečnog koeficijenta za sve godine, pa prosek, odnosno lični koeficijent ne može da bude veći od 3,8. Iz Fonda PIO navode da kada se odredi koeficijent, na red dolazi staž, pri čemu se u ukupno trajanje uračunava ne samo staž osiguranja, već i poseban staž. Taj posebni staž za žene je najčešće staž u trajanju od dve godine po osnovu rođenja trećeg deteta, a kod muškaraca se ovaj staž obično dobija po osnovu učešća u oružanim akcijama. Žene u ovoj fazi računice imaju i uvećanje ukupnog staža za šest procenata a uvećanje imaju i invalidski penzioneri, po formuli koja uzima u obzir dan invalidnosti i navršene godine života. Ukupno trajanje penzijskog staža množi se sa prethodno utvrđenim ličnim koeficijentom i ova vrednost predstavlja opšti bod.
Za određivanje visine penzije lični bod se množi sa opštim bodom a on se određuje u skladu sa zakonskim propisima i važi za sve penzionere. Opšti bod zapravo predstavlja vrednost jednog ličnog boda u dinarima. Kao veoma važno iz Fonda PIO ističu, da opšti bod važi za sve penzionere i kada se penzija povećava, za isti procenat se povećava i vrednost opšteg boda. Dodaju da to znači da ko ostvari pravo na penziju pre povećanja, ono će mu se uračunati na rešenjem određen iznos a ukoliko je pravo ostvareno na dan povećanja ili posle, onda je povećanje već uračunato. Time se, ukazuju iz Fonda PIO, obezbeđuje da niko ne bude zakinut za povećanje penzije zbog datuma kada je pravo ostvareno. Penzioneri često prvo dobiju privremena rešenja a razlog za to je činjenica da neki podatak koji može da utiče na visinu penzije nije utvrđen.
To je ili podatak o osnovici osiguranja ili o navršenom stažu u nekoj ili u više godina a moguće je da istovremeno nedostaju oba podatka. Iz Fonda PIO naglašavaju da je do 2019. godine poslednja godina rada vrlo često bila uzrok privremenosti rešenja, jer je bilo nemoguće utvrditi koeficijent dok se ne objavi prosek za tu godinu, a to je tek sledeće kalendarske godine. Promena propisa od 2019. je ovaj nedostatak u velikoj meri otklonila i sada se podaci koji se odnose na staž ostvaren u godini u kojoj se ostvaruje pravo u velikom broju slučajeva utvrde pre donošenja rešenja. Razlozi za privremenost rešenja sada su uglavnom propusti poslodavaca.
