Srpski književnik Jovan Đorđević, veliki kulturni i nacionalni radnik, tvorac Srpskog narodnog pozorišta, autor teksta srpske himne “Bože pravde”, ovaj svet napustpreminuo je na današnji dan, 22. aprila 1900. godine.
Đorđević je rođen na severu Bačke, u Senti, u to vreme Austrijsko carstvo, novembra 1826. Bila je to dobrostojeća porodica. Otac Filip bio je uspešan trgovac. Osnovno školovanje okončao je u rodnoj Senti. Gimnaziju je učio prvo privatno u Senti, potom u Segedinu, Novom Sadu i u Temišvaru. U Pešti zatim pohađa studije filozofije, a onda medicine, 1845. godine.
Životni problemi
Prelom se međutim dogodio kada je izbila revolucija 1848, odnosno mađarska buna. Ugarsku je ubrzo zahvatio rat. Revolucionarne vlasti koje su odbacile vlast Habzburga takođe su, prožete teškim nacionalizmom, došle u sukob sa manjinskim narodima.
Tokom revolucionarnih događanja 1848/49 Srbi na prostoru današnje Vojvodine su teško stradali. Novi Sad je, primera radi, većim delom razoren. Posebno su stradali Srbi na severoistoku Bačke. Poslovi njegovog oca koji su bili unosni, kao i imanje, propali su.
Đorđević je tako, našavši se u nemogućoj situaciji, nevoljno odustao od daljeg školovanja, studija medicine.
Iz očajnog stanja izvukao ga je Isidor Nikolić, tada na položaju velikog župana Bačke i Torontala, advokat, izdanak stare plemićke porodice. Pozvao ga je u Sombor, onovremeno središte županije Bačke. Nikolić je i sam, pored drugog, bio literata.
Dodeljen mu je skroman činovnički posao dijurniste (zapisničara, dnevničara). Nikolić ga je potom poslao u Zagreb da okonča studije.
Pošto je diplomirao i položio državni ispit, postao je sudski činovnik u Lugošu, na istoku Banata. Godine 1852. našao su Novom Sadu gde počinje da radi kao gimnazijski profesor.
Od 1857. u Pešti radi kao sekretar Matice srpske. Paralelno uređuje Letopis MS.
Među osnivačima Srpskog narodnog pozorišta
Od 1859. uređuje u Novom Sadu “Srpski dnevnik”. Danilo Medaković ga je doveo na to mesto, kako bi zajedno sa Đorđem Popovićem, docnije znanim kao Daničar, uređivao taj list.
U tom periodu dogodiće se prelom u njegovom životu. Posvećuje se pozorišnoj kritici, autor je brojnih tekstova na tu temu.
Bio je takođe poslanik na Blagoveštenskom saboru 1861. O cemu će napisati knjigu “Radnja Blagoveštenskog sabora”.
Bio je to tužan skup, pokušaj da se bečkom dvoru ukaže da ne treba ukidati Vojvodinu (zvanično, Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat) obrazovanu kao autonomiju Srba unutar države Habzburga 1848/1849.
Bio je među osnivačima Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu 1861. U vreme opšte narodne apatije zbog ukidanja Vojvodine, osnivanje nacionalnog teatra Srba u Novom Sadu bilo je važan nacionalni posao. Bio je to plod pregnuća niza nacionalno svesnih intelektualaca i dobrostojećih ljudi okupljenih oko Srpske čitaonice u Novom Sadu. Za upravnika je određen preduzimljivi Jovan Đorđević.
Iako je u Srba ranije bilo više teatarskih trupa, u Karlovcima, Budimu, Novom Sadu i drugde, još tokom 18. veka, Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu bilo je prvo pravo, profesionalno pozorište, ne samo kod Srba nego na slovenskom jugu uopšte.
Problem namenski građene zgrade biće konačno rešen tek 1895, dobrotom i nesebičnošću Lazara Dunđerskog, kako je ta zgrada i nazivana.
Prvi dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu
Upamćeno je da je Đorđević bio posebno aktivan 1861. kao organizator obeležavanja stogodišnjice Jovana Tekelije. Bio je stipendista njegove fondacije u Pešti. Grof Sava Tekelija (1761 – 1842) aradski veleposednik, u svoje vreme posednik i jednog privatnog pozorišta, jedan je od najvećih dobrotvora u istoriji Srba uopšte. Koliko se zna, Tekelija je bio prvi Srbin koji je doktorirao pravo.
“Bože pravde” deo dramskog teksta “Markova sablja”
Najpoznatiji je međutim po dramskoj alegoriji “Markova sablja”, prvobitno izvedenoj avgusta 1872, u Beogradu, koju je sročio zajedno sa Antonijem Hadžićem (1831 – 1916). Tekst pesme nastao kao sastavni deo tog dramskog teksta, “Bože pravde”, prihvaćen je kao srpska himna. Autor muzike bio je Davorin Jenko (1835 – 1914).
Đorđević je bio aktivan, optimističan čovek. Nije se nikada ženio. Odgajio je, međutim, decu prerano umrle sestre, tri brata. Jedan od njih bio je Stevan Sremac, koji će postati veliki srpski pisac, i akademik, član Srpske kraljevske akademije. Drugi brat je mlad otišao put Amerike, dok je treći bio zanatlija, limar, i sve ih je nadživeo.
Jovan Đorđević ovaj svet napustio je aprila 1900. godine, u Beogradu.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
