SREMSKA MITROVICA – Jevreji su se u Sremsku Mitrovicu doseljavali tokom 19. veka i uglavnom su to bili trgovci. Zbog ograničenja koja je prema njima nametao Beč, u naše krajeve nisu zalazili u većem broju sve do kraja 19. veka. Austrijske vlasti su se trudile da potpuno zabrane ili bar ograniče naseljavanje Jevreja u Vojnoj granici.
Pvi Jevrejin koji se doselio u Mitrovicu bio je David Levi, osamdesetih godina 18. veka.
Veći broj Jevreja naseliće se u Mitrovicu tek posle 1870. godine, po ukidanju Vojne granice. Oni će se doseljavati iz srednje i istočne Evrope, a njih najviše iz Mađarske, Poljske, Češke, Slavonije, Bačke ali i drugih mesta Srema.
Početkom 20. veka, u Sremskoj Mitrovici broj Jevreja dostigao je najveći broj, njih 296, po referatu Eduarda Flajšmana, jednog od potomaka čuvene porodice Flajšman koja je postradala u Drugom svetskom ratu i jednog od retkih sremskomitrovačkih Jevreja koji su preživeli strahote holokausta. Taj broj će se vremenom smanjivati, a do 40-ih godina 20. veka, opašće do tek nešto iznad stotinak pripadnika ove zajednice u gradu kraj Save.
Ovoliko brojna zajednica imala je potebu za svojom bogomoljom. Ona će do izgradnje novog templa, kako su ga nazivali Mitrovčani biti smeštena u jednom objektu u ulici Svetog Save, nedaleko od budućeg hrama.
Novi objekat Sinagoge biće dovršen 25. oktobra 1904. godine, i to na inicijativu rabina vinkovačkog Salamona Neumanna, kao i zaslugom predstavnika jevrejske veroispovedne opštine iz Sremske Mitrovice, odnosno opštinskog odbora Josipa Flajšmana, Isidora Polaka, Hermana Pesinga, Jakoba Brauna, Eduarda Alta, Hermana Hirta, Salomona Hernfelda i Emanuela Hirta, skupljena su sredstva iz donacija za izgradnju nove bogomolje.
Sinagoga se nalazila prekoputa Mitrovačke gimnazije, a tu se nalazila i jevrejska osnovna škola u jednoj prizemnoj kući, koju Mitrovčani i dan danas nazivaju „Palestina“.
Izvođač radova bio je Ivan Voler prema planu nama nepoznatog arhitekte iz Budimpešte.
Zgrada je bila jednospratna, imala je tri ulaza na prizemlje i dva ulaza na galerije. Zidovi sinagoge su bili bež boje, tavanica unutrašnjosti nebeskoplave sa zlatnim zvezdama.
Prvi rabin koji je delovao na teritoriji ove opštine bio je Jakob Mogan.
Početkom Drugog svetskog rata, objekat sinagoge je zatvoren i već početkom avgusta 1941. godine, počela je pljačka i odnošenje svih dragocenosti iz hrama. Skidan je crep i drvene grede.
Jevrejska zajednica je od novih vlasti NDH gotovo zbrisana, imovina im je opljačkana, a preživela ih je samo nekolicina.
Šestog avgusta 1942. godine, sinagoga je minirana i potpuno uništena u snažnoj eksploziji. Materijal od objekta koji je po želji lokalnih ustaških vlasti trebao da bude upotrebljen za izgradnju pučke škole, upotrebljen je za izgradnju bunkera širom grada koji su Nemci i ustaše koristili tokom borbi za oslobođenje grada.
Nažalost, osim nedavno podignutog spomenika na mestu gde se nalazila sinagoga, malo je Mitrovčana bilo upoznato sa njenim postojanjem. Takođe, nije sačuvan niti jedan predmet iz ove bogomolje.
Kao svedok postojanja jevrejske zajednice u Sremskoj Mitrovici ostalo je malo groblje u Bosutskoj ulici i gorepomenuti spomenik koji sadašnje a i neke buduće generacije Mitrovčana treba da podsećaju na jednu malu ali značajnu zajednicu koja je nekada postojala u gradu.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
