Nova studija o bračnosti i porodicama u našoj zemlji zasnovana na podacima Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine, otkrila je interesantne činjenice koje bi mogle da budu odraz demografskih problema sa kojima se Srbija suočava već decenijama. Neke od njih posebno su poražavajuće.
U zaključku pomenute studije koju je objavio Republički zavod za statistiku navodi se da je više od polovine stanovništva starijeg od 15 godina (51 posto) u braku, ali i da je trećina među licima koja nisu nikada sklapala brak (31 posto), svaki deveti je udovac/udovica (11,6 posto), dok je najmanje razvedenih (6,1 posto).
„Nuklearna porodica, koju čine bračni par i njihova deca, i dalje je najzastupljeniji tip sa udelom od 43,3 posto na nivou Republike Srbije. S obzirom na to da je ovaj udeo manji nego što je bio prema prošlom popisu, 2011. godine, možemo reći da, iako je i dalje dominantan, univerzalnost ovog tipa porodica je sve manja. Suprotno tome, uviđa se blagi porast udela jednoroditeljskih porodica. Povećava se i udeo porodica tipa vanbračni par sa decom, sada sa udelom od 4 posto, ali i broj bračnih i vanbračnih parova bez dece koji čine više od trećine porodica u Republici Srbiji“, stoji u zaključku studije.
Svaka treća Beograđanka je neudata
Trend porasta broja stanovnika Srbije van braka nastavlja se tokom decenija, zaključuju autori studije i iako su ovakve promene uočljive u svim regionima, pad bračnosti je najizraženiji u Regionu Vojvodine, kao i porast razvoda.
Beogradski region prednjači i po broju razvoda tokom poslednje dve decenije, pokazuju podaci Zavoda.
„U Beogradu se beleži najveći porast neoženjenih/neudatih, iznad republičkog proseka, iza koga slede razvedeni, dok je porast udovaca najmanji. Najveći rast neudatih žena je tokom vremena ponovo u Beogradu, gde je 2022. svaka treća žena neudata„, navodi se.
„Udeo lica najmlađeg uzrasta (15–19) u braku je veći kod žena u odnosu na muškarce, mada se ta razlika smanjuje u proteklih 10 godina. U uzrastu 20–24 trostruko je više udatih žena nego oženjenih muškaraca, ali zato udeo muškaraca u braku nadmašuje žene u uzrastu 30-39, što je posledica njihovog kasnijeg stupanja u brak“, piše u studiji o bračnosti i porodicama.
Četrdesete prelomne godine za razvod
Najmanje razvedenih lica u Srbiji nalazi se među najmlađim kategorijama, dok ih najviše ima u sredovečnim generacijama.
„Za razvod su očigledno prelomne godine 40-49, kada je udeo razvedenih duplo veći u odnosu na prethodni uzrast (30‒39), i to kod oba pola. Više je razvedenih žena u svim starostima, a u mlađim godinama (25‒29) čak četiri puta više u poređenju sa muškarcima“.
Prosečna starost razvedenih muškaraca i žena je, prema Popisu 2022, 55 godina.
Udovica četiri puta više nego udovaca
„Udeo obudovelih žena je veći od muškaraca u svim starosnim grupama posle 40 godine, i to kod starosne grupe 40‒49 četiri puta, odnosno devet puta u sledećoj grupi (50‒59). Uočavaju se regionalne razlike. U Beogradskom regionu je najmanji udeo obudovelih i muškaraca i žena“, pokazuju podaci.
Oni otkrivaju i interesantnu činjenicu – povećanje prosečne starosti lica koja nikada nisu sklapala brak. Ta granica je u odnosu na 30. godinu prema popisu iz 2011. sada pomerena na 34 godine za muško stanovništvo i 32,6 za žensko.
Neće brak, ali hoće zajednicu
Podaci Zavoda ukazuju da je došlo do porasta broja lica koja žive u vanbračnim zajednicama, kako na nivou cele države, tako i u pojedinačnim regionima. Regionalno posmatrano, najviše vanbračnih zajednica je u Vojvodini (33,5 posto), dok je drugi po redu Beogradski region sa 28 posto.
„Unutar regiona, najviše je stanovnika gradskih naselja koje živi u ovim unijama. Prednjači Beogradski region, gde u vanbračnim unijama živi čak 84,4 posto stanovnika gradskih naselja, što je verovatno povezano sa širenjem modernijih ili alternativnih modela partnerstava“, smatraju autori studije.
Šta se sve promenilo kod porodica
U poređenju podataka popisa 2022. godine sa onima iz 2011. uočava se da je udeo porodica tipa majka sa decom porastao za gotovo 5 posto, dok je udeo porodica tipa otac sa decom porastao za nešto više od 1 posto.
„Blago raste i udeo vanbračnih parova sa decom, dok se smanjio udeo porodica tipa bračni par sa decom za čak 5 posto na nivou Republike Srbije. On opada i u svim regionima. U pogledu udela porodica tipa bračnih parova bez dece, došlo je do blagog opadanja na nivou Republike Srbije, a do blagog rasta udela vanbračnih parova bez dece“, navodi se.
Više od dve trećine porodica u Republici Srbiji uključuje i decu.
„Posmatrano po opštinama, najveći udeo porodica sa jednim detetom, preko 60 posto u ukupnom broju porodica sa decom, zabeležen je u opštinama Istočne i Južne Srbije: Malo Crniće, Kučevo, Negotin, Majdanpek, Zaječar, Boljevac, Knjaževac, Gadžin Han, Dimitrovgrad, Babušnica i Crna Trava“, pokazuju podaci.
Opštine u kojima su značajno zastupljene porodice sa četvoro i više dece, su Sjenica, Tutin i Novi Pazar, a u Južnom regionu Bojnik, Bujanovac i Preševo. Porodica tipa bračni par sa četvoro i više dece čini manje od dva posto u ukupnom broju bračnih parova sa decom u Srbiji.
Svi ovi i mnogi drugi podaci povezani sa starošću i ekonomskom aktivnošću stanovnika, autore studije su doveli do zaključka da u Republici Srbiji tokom vremena opada univerzalnost braka, a time i uobičajeni tip porodice koji podrazumeva bračni par i njihovu decu.
„U pogledu bračnosti, to se izražava kroz snižavanje udela lica u braku, porast neoženjenih i neudatih, porast obudovelih, posebno žena udovica, kao i blagi porast razvedenih. S tim u vezi, možemo reći i da uprkos tome što su porodice tipa bračni par sa decom još uvek dominantne u našem društvu, njihov broj opada u odnosu na prethodne popise stanovništva“, navodi se.
