Statut AP Vojvodine, kao najviši i najvažniji pokrajinski pravno-politički akt, danas je u potpunoj saglasnosti sa Ustavom Srbije iz 2006. godine. Ali to nije oduvek bio slučaj. Kako je došlo do toga da dve trećine odredbi Statuta, koji je nametnuo tadašnji predsednik Pokrajinske Vlade Bojan Pajtić, a koji je od Vojvodine faktički napravio „državu u državi“, budu proglašene neustavnim od strane Ustavnog suda krajem 2013. godine?
Nakon petooktobarskih promena 2000. godine, AP Vojvodinom je 16 godina suvereno vladala Demokratska stranka (DS), povremeno menjajući koalicione partnere koji su joj omogućavali skupštinsku većinu.
Pokrajinski odbor DS-a i vojvođanska garnitura Demokrata, suštinski su preuzeli izrazito autonomašku, pa čak i latentno separatističku politiku svog vodećeg političkog oslonca – Lige socijaldemokrata Vojvodine (LSV).
Budući da LSV u Vojvodini nikada nije imala podršku dovoljnu za formiranje pokrajinske vlasti pod njihovim rukovodstvom, te da je njihov najbolji izborni rezultat dosegao (sa današnje tačke gledišta impozantnih) 15%, bilo je potrebno stvoriti političku opciju koja će građanima načelno ponuditi prihvatljivu politiku, dok bi se iza kulisa odvijali procesi koji nemaju nikakav legitimitet među stanovništvom severne srpske pokrajine.
Upravo takvu ulogu odigrao je pokrajinski odbor DS-a, na čelu sa predsednikom Pokrajinske Vlade u tri mandata (od 2004. do 2016. godine), Bojanom Pajtićem.
Da bi se stvorila pozicija za legalno snaženje vojvođanske autonomije koja će voditi ka institucionalnom separatizmu, najpre je Narodna skupština Republike Srbije, u kojoj je većinu takođe imala Demokratska stranka, 2002. godine donela poseban Zakon o utvrđivanju nadležnosti autonomne pokrajine, kojim su AP Vojvodini vraćene nadležnosti uskraćene Ustavom iz 1990. godine.
Takav zakon je Vojvodini dao više autonomije od pomenutog Ustava, a manje od Ustava SFRJ iz 1974. godine, koji je faktički od Vojvodine stvorio republiku u okviru komunističke Jugoslavije (videti u tekstu: USTAV SFRJ IZ 1974. GODINE – POKUŠAJ ODVAJANJA VOJVODINE OD OSTATKA SRBIJE! .
U skladu za ovim posebnim Zakonom, Skupština AP Vojvodine je, između ostalog, usvojila nove vojvođanske simbole, najpre grb Vojvodine sa veoma diskutabilnim istorijskim motivima, a zatim i deformisanu trobojku sa tri zvezdice koja nema apsolutno nikakvo istorijsko uporište, i koja predstavlja pojednostavljenu globalističku kreaciju iz pera i kabineta tadašnjeg predsednika Skupštine Nenada Čanka i njegovog LSV-a.
Međutim, na Mitrovdan, 8. novembra 2006. godine, Narodna skupština proglašava prethodno referendumski izglasan, novi Ustav Republike Srbije, što je između ostalog značilo da status AP Vojvodine mora ponovo biti definisan posebnim aktima.
Važeći Ustav naše republike iz 2006. godine, u članu 185, stavu 1, predviđa da je „Najviši pravni akt autonomne pokrajine Statut“, kao i da „Statut autonomne pokrajine donosi njena skupština, uz prethodnu saglasnost Narodne skupštine“.
U skladu sa ovim odredbama, bilo je potrebno doneti najviši pokrajinski pravni akt, što je bila prilika za Pajtića (uzgred profesora na Pravnom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu) i njegove političke saradnike da pokažu svu raskoš svoje pravničke ekspertize, propraćene separatističkim težnjama.
Prvi Predlog statuta, Skupština AP Vojvodine utvrdila je 14. oktobra 2008. godine. Usledilo je više od godinu dana zastoja u kojima je Skupština utvrđivala pravno-tehničke ispravke, da bi 7. novembra 2009. Predlog statuta bio upućen Narodnoj skupštini na potvrđivanje, što je procedura definisana Ustavom.
Neverovatnom lakoćom i brzinom je doneta Odluka o davanju prethodne saglasnosti na Predlog statuta, za svega tri nedelje, od strane najvišeg zakonodavnog tela u državi.
Izgleda da je tadašnjoj skupštinskoj većini, koju je činila Demokratska stranka, više bilo stalo do političke kapitalizacije institucionalnog separatizma Bojana Pajtića, nego do vladavine prava i usklađivanja najvažnijih pravnih akata jedne države sa Ustavom.
Ubrzo je usledio i postupak ocene ustavnosti i zakonitosti, jedan višegodišnji mukotrpan proces u okviru kojeg je Ustavni sud jula 2012. godine utvrdio da 22 odredbe novog Zakona o utvrđivanju nadležnosti AP Vojvodine iz 2009. godine, nisu u saglasnosti sa Ustavom.
Jedna od odredbi koje predstavljaju eklatantan primer nesaglasnosti tada donetog Statuta sa Ustavom Republike Srbije, a na šta je pravilno i ukazao Ustavni sud, jeste odredba kojom je definisano da je Novi Sad „glavni grad Vojvodine“.
Za razliku od današnjeg Statuta koji predviđa da je Novi Sad „administrativni centar pokrajinskih organa“, Statut Demokratske stranke iz 2009. godine imao je za nameru da od Vojvodine napravi državoliku tvorevinu, tako što će Novi Sad definisati kao vojvođanski glavni grad.
U tom pravcu je vođena i međunarodna kampanja promocije vojvođanske autonomije i separatizma tako što je za vreme Egzit festivala 2012. godine, na zidinama Petrovaradinske tvrđave osvanuo baner sa natpisom „Welcome to Novi Sad. The capital of Vojvodina”. Oni koji nisu bili upućeni u članove Statuta iz 2009. godine i sve što se odvijalo u političkom životu Vojvodine, tada su shvatili kakva politika i kakav narativ se promaljaju…
Priča o „glavnom gradu Vojvodine“ svakako nije predstavljala jedini sporan momenat ovog pokrajinskog skupštinskog akta.
Sporni Statut je takođe predviđao da Pokrajina ima pravo osnivanja predstavništava u inostranstvu.
Ustavni sud je, međutim, osporio ovakvo pravo uz ocenu da saradnja i diplomatski odnosi spadaju u isključivu nadležnost republike.
Finansijska autonomija je još jedan segment ingerencija koje su bile u fokusu kreatora Statuta u demokratskim redovima (ispostaviće se iz strogo ličnih, lukrativnih razloga), i to tako što je najviši pokrajinski pravni akt predviđao da Pokrajina ubuduće ima veću kontrolu nad prihodima i budžetom. Ustavni sud, uslovno rečeno, nije delio mišljenje, a zapravo je odlučio na osnovu Ustava, tako što je istakao da su prihodi i budžet u nadležnosti republičkih vlasti.
Verovatno najznačajnija odredba Statuta iz 2009. godine, od ukupno dve trećine koje nisu u saglasnosti sa Ustavom, jeste suštinski pokušaj autora ovog akta da se vrati na pravno stanje Pokrajine iz 1974. godine. Ko je imao prilike da čita analizu Ustava SFRJ iz pomenute godine (čiji link ponavljamo ovde: USTAV SFRJ IZ 1974. GODINE – POKUŠAJ ODVAJANJA VOJVODINE OD OSTATKA SRBIJE! , mogao je da zaključi da je Vojvodina tada imala sve prerogative države, a najvažniji jesu zakonodavna, izvršna i sudska vlast.
U tom smislu, normativni tvorci Statuta iz 2009. su davali pravo Skupštini AP Vojvodine da donosi odluke koje imaju „zakonsku težinu“, iako autonomne pokrajine u Srbiji imaju samo izvršnu i upravnu vlast.
Donošenje zakona je u ustavnoj nadležnosti isključivo Narodne skupštine Republike Srbije, i poveravanje ovakvog ovlašćenja Skupštini AP Vojvodine značilo bi da se legalizuje stvaranje paralelnog sistema, ili već ranije pomenute „države u državi“.
Epilog sage o protivustavnom Statutu AP Vojvodine iz 2009. godine bilo je usaglašavanje odredbi sa Ustavom i smernicama Ustavnog suda.
Statut AP Vojvodine, koji je posledično donet 2014. godine i danas je na snazi, oličava stanje ne samo usaglašeno sa najvišim državnim aktom, već sa suštinskom voljom građana Vojvodine i većinskog naroda u severnoj srpskoj pokrajini, koji ne žele krunjenje nacionalnog i državnog jedinstva, već snaženje međusobnih veza, na dobrobit svih stanovnika celovite i nedeljive Srbije.
