SRBIJA – Koštičave voćne vrste zauzimaju više od 50 odsto površine pod voćnjacima, a na dve trećine tog zemljišta uzgajaju se šljive što je Srbiju 2022. godine svrstalo među vodeće proizvođače tog voća u Evropi.
Podaci Republičkog zavoda za statistiku pokazuju da se 2023. godine pod voćnjacima nalazilo ukupno 196.129,39 hektara zemljišta, a najveće površine su bile u Regionu Šumadije i Zapadne Srbije, dok su najmanje bile u Beogradskom regionu.
Ukupne površine pod šljivom su u 2022. godini iznosile 72.323 hektara. Odmah iza Srbije, kada je u pitanju evropsko tržište, našla se Rumunija sa 66.710 hektara, a potom i Rusija sa 49.128 hektara.
Tradicija, povoljni prirodni uslovi, proizvodnja sušene šljive i prerada u rakiju su ranije opredeljivali proizvođače da se bave proizvodnjom šljive, uglavnom na ekstenzivan način, dok su zasadi u kojima se proizvode plodovi namenjeni stonoj potrošnji slabo zastupljeni.
U strukturi voćarstva Srbije, šljiva zauzima vodeće mesto po obimu proizvodnje. Iako se ukupan broj stabala u poslednjih 10 godina neznatno smanjuje, proizvodnja je na godišnjem nivou dosta stabilna, što ukazuje na činjenicu da se ekstenzivna proizvodnja sve više zamenjuje poluintenzivnim i intenzivnim načinima gajenja.
Dunja, iako veoma traženo voće za proizvodnju rakije, malo je zastupljena u domaćem voćarstvu i gaji se na svega 2.040 hektara.
Jabuka je po obimu proizvodnje najznačajnija kontinentalna voćna vrsta u svetu, a Srbija se 2022. sa proizvodnjom od 486.215 tona našla na 11 mestu u Evropi.
U Srbiji je rekordan obim proizvodnje jabuke ostvaren u 2021. godini, kada je proizvedeno 513.646 tona.
Poslednjih godina, svetska proizvodnja jabuke je u blagom porastu, a Kina proizvodi skoro polovinu ukupne svetske proizvodnje.
Kada je reč o uzgoju kruške, Srbija je sa 5.011 hektara u 2022. godini zauzela šesto mesto u Evropi.
Pod višnjom se nalazi 19.878,21 hektara, što Srbiju svrstava na treće mesto u Evropi. Višegodišnji prosek za poslednje četiri godine iznosi 157.792 tone, što je među voćnim vrstama stavlja na treće mesto, iza šljive i jabuke.
Najveći proizvođač višnje u svetu je Ruska Federacija
Breskva je koštičava voćna vrsta koja je osetljiva na niske temperature, tako da je u Srbiji zastupljena u manjem broju regiona na ukupnoj površini od 7.079 hektara.
Pored breskve, kajsija je jedna od voćnih vrsta koje su u cvetanju i precvetavanju najosetljivije na niske temperature, kako zimske tako i prolećne mrazeve. I pored te činjenice, u ravničarskim delovima Vojvodine imamo veći broj zasada kajsije, što je rizično i neopravdano.
Pod kajsijom se u Srbiji nalazi oko 6.092 hektara, što Srbiju svrstava na šesto mesto u Evropi
Pod trešnjom se nalazi oko 7.039 hektara, a centralno mesto u proizvodnji tog voća ima selo Ritopek.
U poslednjih 10 godina, najmanja proizvodnja oraha i leske ostvarena je 2019. i iznosila je 13.851 tonu, a najveća 2022. godine iznosila je 21.266,5 tona sa prosekom u poslednje četiri godine od 17.552 tone.
Ukupne površine pod jagodastim voćnim vrstama u 2023. godini iznosile su 39.853,1 hekatara i čine 19,6 odsto ukupnih površina pod voćem.
Malina je vodeća voćna vrsta po vrednosti izvoza koja je u 2023. godini iznosila 280,2 miliona evra. Od ukupno izvezenih količina, više od 98 odsto maline se izveze kao smrznuta. Srbija je na trećem mestu u Evropi po površinama pod malinom sa 18.625 hektara.
Najveće površine pod malinom su u opštinama Ivanjica, Arilje, Bajina Bašta, Užice i Prijepolje.
Kupine su, pored malina, najznačajnija jagodasta voćna vrsta kod nas sa izvezenim količinama od 19.892 tone i vrednošću izvoza od 41 milion evra u 2023. godini.
Jagoda je značajan izvozni proizvod sa izvezenim količinama od 11.446 tona u 2023, od čega se više od 60 odsto izveze u smrznutom stanju. Ostatak se potroši na domaćem tržištu, od čega dobar deo završi u industriji prerade i zamrzavanja.
Najveće povećanje površina i proizvodnje u poslednjih deset godina ostvareno je kod borovnice, čiji izvoz je u 2023. vredeo 31,5 miliona evra.
Najveće površine pod borovnicom nalaze se u rejonu zapadne Srbije u opštinama Arilje, Kosjerić, Ivanjica, Šabac, Lučani i Brus. U Vojvodini se borovnica uglavnom gaji u kontejnerima, dok je u Zapadnoj Srbiji zastupljeno gajenje na zemljištu.
Iako postoje povoljni prirodni uslovi, kao i potražnja na tržištu, proizvodnja ostalih jagodastih voćnih vrsta je simbolična i odvija se na svega 639 hektara. Tu se pre svega ubrajaju crna, crvena ribizla i aronija.
