Srpski kralj Stefan Uroš Drugi Milutin Nemanjić (1253-1321), koji je Srbiju učinio najmoćnijom državom na Balkanu, što je njegovom unuku Dušanu omogućilo da stvori carstvo, umro je 29. oktobra 1321. godine.
Milutinu je, na Saboru u Deževi 1282. godine, na osnovu sporazuma, presto ustupio stariji brat Dragutin, koji je zadržao samo severne krajeve Srbije. Koristeći borbu dinastija Anžujaca i Paleologa, kralj Milutin je osvojio znatan deo Makedonije, preneo prestonicu u Skoplje i nameravao da srpsku državu širi prema Egejskom moru. Bio je u neprijateljstvu sa Romejskim carstvom (Vizantijom) do 1299. godine, kada se oženio romejskom princezom Simonidom.
Bogati rudnici srebra kralju Milutinu donosili su velika sredstva za naoružanje i održavanje jake najamne vojske, te omogućili da pomaže razvoj umetnosti i književnosti i podiže crkve i manastire širom Srbije.
Stefan Uroš Drugi Milutin Nemanjić je, preuzevši kraljevsku krunu, postao i glavna linija nasleđivanja u vladarskoj porodici. Tako je kralj Milutin otac kralja Stefana Uroša Trećeg Dečanskog. On je i deda kralja, a kasnije cara – Stefana Uroša Četvrtog Dušana Silnog i pradeda cara Stefana Uroša Petog (Nejakog).
Tokom skoro četrdesetogodišnje vladavine kralja Milutina, Srbija je počela da se značajno širi ka jugu na račun Vizantije, sa kojom je 1299. godine uspostavljena nova granica na liniji Ohrid-Prilep-Štip, čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Severne Makedonije. Na unutrašnjem planu, kralj Milutin je zamenio raški skromni dvor, ceremonije i titule raskošnim dvorom sa vizantijskim uređenjem. Podigao je i obnovio veći broj manastira i crkava, među kojima se izdvajaju Bogorodica Ljeviška, manastir Banjska, Gračanica, Kraljeva crkva u Studenici, Bogorodica Trojeručica u Skoplju, Manastir Svetog Đorđa u Starom Nagoričanu i manastirska crkva u Hilandaru na Svetoj gori.
Paralelno sa razvojem sakralne arhitekture, koja je u njegovo doba dobila novi oblik poznat kao vardarski stil, razvijala se i fortifikaciona arhitektura, u kojoj su najznačajniji dometi manastirsko utvrđenje u Hilandaru (Milutinov pirg) i proširenje Beogradske tvrđave gradnjom Zapadnog podgrađa sa pristaništem.
Kralj Milutin se ženio pet puta, a poslednji put Simonidom 1299. godine. Imao je dva sina, Stefana i Konstantina, te dve kćerke Anu (Nedu) i Caricu (Zoricu).
