KOVIN – Stari most, poznat kao most Marije Terezije, nalazi se pored sela Pločice, u aluvijalnoj ravni Dunava. Zidan od opeke nalazi se na sred polja i predstavlja jednu od turističkih atrakcija ovog sela u kovinskoj opštini. Nekada je ispod ovog mosta proticala reka Ponjavica, punim svojim tokom, a o njenoj širini svedoče pored tri luka mosta i stare karte.
“Reka Ponjavica izvirala je u blizini Pančeva i tekla pored Pločice, a ulivala se u Dunav kod Kovina. Izgradnjom mreže kanala, tek posle Drugog svetskog rata, delovi ovog vodotoka koji protiču pored Pločice su isušeni i kanalisani. Kanal koji prolazi ispod starog mosta upravo prati tok Ponjavice. Ostaci Ponjavice i danas postoje u okolini Brestovca i Omoljice”, objašnjava Milan Milovanov iz Pločice, dipl. geograf.
On navodi da kruže i brojne neistine o ovom mostu, a jedna od njih je i da je most sagrađen zbog vojnog pohoda.
“Mostovi koji se grade zbog vojnih pohoda ne prave se od ovakvog materijala, to su uvek jednokratni mostovi, koji mogu da se naprave brzo i jeftino. Most pored Pločice napravljen je od cigle i samim tim veoma je čvrst. Vidi se da su njegovi graditelji vodili računa o izgledu. Ovakav most se ne gradi zbog vojnog pohoda, a da bi se shvatio razlog njegove izgradnje na tom mestu, trebalo bi se vratiti u neka davna vremena, kada je most i izgrađen”, priča Milovanov koji se mesecima bavio naučno-istraživačkim radom o ovoj građevini.
Iako je danas most van bitnih pravaca, ne znači da tuda nije nekada prolazio značajan put. Južni Banat je dugo bio deo Vojne krajine, a skoro sva naselja na ovom područiju imala su veoma važnu odbrambenu i vojnu funkciju. Bila su naseljena vojnicima, graničarima, koji su bili živi štit između Austrougarske, odnosno centralne Evrope i Turske.
Glavni put koji je povezivao sva najjužnija naselja Južnog Banata, išao je od Pančeva, preko Starčeva, Omoljice, Brestovca, Pločice sve do mesta na obali Dunava, naspram Smedereva, gde se i mnogo kasnije, sve do izgradnje mosta, nalazila skela.
Taj put je ulazio u Pločicu sa zapadne strane, prolazio dolinom, današnjom ulicom Žrtava ratova i odlazio prema Ponjavici, koju je premostio upravo stari most. Napravljen na mestu gde je i sada, omogućio je najbrži transport vojske, ljudi i robe od Pančeva do skele naspram Smedereva.
Još jedna zabluda oko mosta jeste i njegovo ime.
“Most je u narodu poznat kao most Marije Terezije, jer je njeno ime bilo najpoznatije od svih austrougarskih vladara seljanima ovih krajeva. Sa Eugenom Savojskim most nema nikakve veze, niti ga je narod ikada tako nazivao. Taj naziv se u skorije vreme može čuti potpuno neosnovano. On je proizvod nepoznavanja činjenica. Teško je utvrditi tačno vreme izgradnje mosta, jer nije baš dostupan u naučnoj literaturi. Možemo doći do perioda kada je most sagrađen, ako pratimo stare mape. Proučavajući stare karte može se videti na kojima od njih most nije ucrtan, a na kojima jeste. Pošto je most bio veoma važan, a i Austrougari su poznati kao veoma pedantni i ažurni, ne treba ni najmanje sumnjati da je most postojao u nekom periodu, a da ga nema na karti iz tog perioda. Takođe, veoma važno je i svedočenje nekolicine ljudi iz sela koji su videli tablu koju su radnici iskopali ispod mosta dok su kopali kanal, a kojoj se posle toga gubi trag. Ako preklopimo karte i svedočenja, doći ćemo do kraja 18. veka. Tačnije, da je izgrađen u periodu od 1784. do 1799. god. Na osnovu ovog podatka, odbacuje se svaka priča da je most imao veze sa Eugenom Savojskim, kojeg lokalno stanovništvo nikada nije ni spominjalo, ali se gubi i veza sa Marijom Terezijom”, navodi Milovanov.
Ipak, period izgradnje mosta blizak je vremenu njenog života i vladavine, što opravdava i narodni naziv mosta. Još jedna netačna informacija koja se može videti u različitim tekstovima je da je jedna strana mosta srušena davno ili da je posledica zuba vremena.
“Cela jedna strana mosta srušena je posle Drugog svetskog rata, kada je neko želeo da upotrebi cigle iz ovog mosta za izgradnju kuća. Srećom nisu se pokazale kao dobar građevinski materijal, pa je deo mosta preživeo. U suprotnom, verovatno bi postojala samo predanja da je nekada na ovom mestu postojao neki most”, kaže Milan.
Ovaj objekat je dao značajne arhitektonske, istorijske i spomeničke vrednosti. Trenutno je u proceduri zaštite, a jedini je očuvani most ovakvog tipa u Banatu i širem okruženju.
Pročitajte još:
