BAČ – Od starog srednjovekovnog živopisa sačuvan je samo deo freske Raspeća Hristovog sa Bogorodicom.
Najstarija freska u Bačkoj nalazi se ujedno i u najstarijoj sačuvanoj, danas franjevačkoj crkvi Uznesenja Marijina u Baču. Bač je naselje sa najdužom urbanom tradicijom na ovom prostoru, po kome je cela oblast Bačke i dobila svoj naziv. Kao arhiepiskopsko sedište Bač se pominje još u dokumentu vizantijskog cara Justinijana I još 535. godine. Srednjovekovni ugarski izvori ovo naselje, kao županijsko sedište Bačke županije, pominju krajem 11. i početkom 12. stoleća. U isto vreme Bač je i sedište Bačke biskupije, koja će, oko 1135. godine, biti sjedinjena sa Kaločkom biskupijom u Kaločko-bačku nadbiskupiju.
Franjevačka crkva u Baču
Osnova današnje franjevačke crkve u Baču, svakako najkompleksnijeg kulturnog dobra na prostoru Vojvodine, nastala je krajem 12. veka, kada je, na temeljima starije katedrale, krstaški red Kanonika sv. Groba Jerusalimskog podigao ovde svoju jednobrodnu romaničku baziliku od kamena i cigle (iz tog vremena su apsida i prednja polovina današnje crkve, kao i zvonik). Dva veka kasnije, u drugoj polovini 14. stoleća, monasi franjevačkog reda obnovili su crkvu u gotičkom stilu, dogradili su toranj do visine od 45 metara i sagradili su manastirske zgrade.
Nakon što su Bač 1529. g. zauzeli Turci, nekadašnja crkva pretvorena je u Sulejman-hanovu džamiju i kao islamski verski objekat služila je sve do 1687. godine, kada su se Turci, pred prodor austrijske carske vojske, povukli iz Bača (iz vremena dok je crkva služila kao džamija sačuvan je u zidu današnje crkve jedan mihrab – ovalno udubljenje okrenuto u smeru Ćabe, prema Meki, odakle je imam predvodio zajedničku molitvu). Već 1688. g. franjevci provincije Bosne Srebrene iz Gradovrha kraj Tuzle preuzeli su nekadašnju crkvu i manastir u Baču, te od tada ovaj objekat ima status franjevačke rezidencije, a potom i franjevačkog samostana (manastira).
Ostaci živopisa
Kada su 2011. g. počela istraživanja franjevačke crkve u Baču, tokom radova na produbljivanju niše, pronađeni su ostaci živopisa na južnom kontraforu, koji je postao deo zida kule (zvonika) tokom gotičke obnove crkve u 14. stoleću. Živopis je poticao s početka 13. stoleća i bio je oslikan u vreme unutrašnjeg uređenja romaničke crkve, sagrađene 1169. godine. Od starog srednjovekovnog živopisa sačuvan je samo deo freske Raspeća Hristovog sa Bogorodicom.
Pretpostavlja se da je živopis uništen prilikom pustošenja Bača i crkve u vreme mongolske najezde 1241. godine. U okviru italijansko-srpskog projekta freska je konzervirana i restaurirana. NJenu analizu načinio je dr Habil Ištvan Bona, profesor za freske na Katedri za restauraciju Mađarske likovne akademije u Budimpešti. Osim ostalog, o najstarijoj sačuvanoj freski u Bačkoj, dr Habil piše da je naslikana po tehnici i ikonografiji zapadne (verovatno italijanske) freske, sa tipičnim crvenim podslikavanjem na vlažnoj žbuci, koja je ovde jednoslojna i tanka. Natpis početnih slova Hristovog imena (IC XC) ispisan je na grčkom (natpisi na grčkom pojavljuju se u zapadnoj umetnosti sve do 14. stoleća).
Freska je danas dostupna posetiocima franjevačkog samostana u Baču.
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
