Na današnji dan, pre 197 godina, osnovana je Matica srpska!

NOVI SAD – Najstarija srpska književna, kulturna i naučna institucija snovana je 1826. godine u Pešti, u vreme oslobađanja Srbije od viševekovne turske vlasti i jačanja svesti o potrebi da se srpski narod u punoj meri uključi u savremene evropske tokove, uz očuvanje nacionalnog i kulturnog identiteta.

Njeno delovanje je od samog početka bilo usmereno na predstavljanje srpske kulture u Evropi, a sa druge strane na prosvećivanje naroda. U tom cilju razvijena je bogata izdavačka delatnost. Osnovu je činio čuveni Letopis, pokrenut 1824. godine. Kasnije su nastale brojne edicije, a među njima i jedna sa naglašenom prosvetiteljskom ulogom koja je nosila naziv Knjige za narod. Od četrdesetih godina XIX veka stvarani su uslovi za bavljenje naukom. Tada je formirana biblioteka sa knjižnim fondovima iz različitih naučnih oblasti i zbirka rukopisa.

Matica srpska je 1864. godine preseljena iz peštanskog Tekelijanuma u novosadski Platoneum. Novi Sad je od tada poznat kao Srpska Atina. Grad je dobio taj naziv jer se smatralo da su se oko Matice srpske okupljali najobrazovaniji i najmudriji ljudi. Ta veza je kasnije postala još naglašenija. Matica srpska je postala simbol građanskog društva, visoke kulture, prosvetiteljstva i dobročinstva.

Međutim, ona je bila i ostala opštenarodna. Njeni osnivači (mladi doktorand Jovan Hadžić i bogati poslovni ljudi: Đorđe Stanković, Josif Milovuk, Jovan Demetrović, Gavrilo Bozitovac, Andrija Rozmirović i Petar Rajić), kao i prvi priložnici, živeli su u različitim sredinama, od Beča do Temišvara i od Dubrovnika do Pešte. Pripadali su različitim društvenim slojevima. Dobrotvori i članovi Matice srpske su bili vladar Srbije Miloš Obrenović i njegov brat Jevrem, plemić Sava Popović Tekelija, baron Jovan Nikolić od Rudne, vladar Crne Gore Petar II Petrović Njegoš, pripadnici kraljevske porodice Karađorđević, pisci, narodni tribuni, svetski poznati naučnici, poput Mihajla Pupina, ali i manje znani građani koji su svojim prilozima podržavali prosvetiteljsku misiju Matice srpske. Povezala ih je plemenita ideja o stvaranju jedne, jedinstvene košnice i stav da je čast služiti časnoj Matici srpskoj.

Tu misao su sledile hiljade ljudi. Među njima je bilo i pripadnika drugih naroda. Upravo zahvaljujući širokoj podršci iz naroda, Matica je jedno vreme bila najbogatija zadužbinska ustanova u Ugarskoj. Iz njenih fondova su finansirani kapitalni projekti od značaja za standardizaciju srpskog jezika i za razvoj različitih naučnih disciplina. Istovremeno, Matica se starala o školovanju darovitih đaka i studenata, a time i o stvaranju srpske intelektualne elite.

Danas Matica srpska ima oko 2.000 saradnika. Oni su uključeni u više desetina naučnih i razvojnih projekata, u okviru Odeljenja za književnost i jezik, Leksikografskog odeljenja, Odeljenja za društvene nauke, Odeljenja za prirodne nauke, Odeljenja za likovne umetnosti, Odeljenja za scenske umetnosti i muziku i Rukopisnog odeljenja. Saradnici pripremaju priloge za deset Matičinih naučnih časopisa i rade na pripremi publikacija od kapitalnog značaja za srpsku kulturu i nauku, kao što su Srpska enciklopedija, Srpski biografski rečnik, Rečnik srpskog jezika, Pravopis…

Biblioteka Matice srpske ima više od 3.500.000 publikacija, a Galerija bogatu zbirku u kojoj je predstavljeno srpsko slikarstvo od XVIII do XX veka. Izdavački centar nastavlja tradiciju nekadašnjeg Izdavačkog preduzeća Matice srpske, čija su izdanja u Jugoistočnoj Evropi decenijama bila prepoznatljiva po amblemu MS, iza kojeg je stajala kvalitetna i brižljivo odabrana literatura iz različitih oblasti. Matica srpska svake godine dodeljuje nagrade za dostignuća u različitim oblastima kulture i nauke.

Matica srpska je bila uzor mnogim narodima. Po ugledu na nju osnovane su: Matica češka 1831. godine; Matica ilirska 1842. (koja je 1874. preimenovana u Maticu hrvatsku); Matica lužičkosrpska 1847; Matica galičko-ruska u Lavovu 1848; Matica moravska 1849; Matica dalmatinska u Zadru 1861; Matica slovačka 1863; Matica slovenačka 1864; Matica opavska 1877. i Matica u Tešinskoj kneževini 1898 (iz kojih je 1968. nastala Matica šleska); Matica poljska u Lavovu 1882; Matica školska u Tešinskoj kneževini 1885; Matica školska u Varšavi 1905; Matica bugarska u Carigradu 1909. i nova Matica bugarska 1989. godine.

Danas Matica srpska sarađuje sa mnogim institucijama i pojedincima iz svih krajeva sveta.

Pročitajte još:

Univerzitet u Novom Sadu napredovao 47 mesta na rang-listi najboljih svetskih univerziteta

NOVI SAD – Nedavno je objavljeno da je Univerzitet u Novom Sadu značajno napredovao na najnovijoj vebo-metriksovoj rang-listi najboljih svetskih univerziteta za 2023. godinu. Bolju poziciju za čak 47 mesta, u odnosu na prethodnu rang listu, na univerzitetu objašnjavaju povećanom vidljivošću naučno-istraživačkog rada. Za razliku od prošle godine kada je zauzeo 1.009 mesto, ove godine […]

Opširnije

Novi Sad nastavlja sa subvencionisanjem vinarija i ove godine

Gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić izjavio je da će Grad Novi Sad i ove godine izdvojiti sredstva iz budžeta kako bi nastavio sa programom subvencionisanja vinarija i u 2023. godini. Đurić je to kazao prilikom obilaska porodične vinarije „Antonijević“ u Ledincima, povodom proslave pravoslavnog praznika Sveti Trifun, a koja je od Grada Novog Sada dobila […]

Opširnije

 Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.