Istorija nije definitivno utvrdila koliko je Stefan Prvovenčani, naslednik Stefana Nemanje na srpskom tronu, imao žena, a pisac i novinar Luka Mičeta je u svojoj knjizi pokušao da makar sistematizuje znanja istoričara.
Akademik Jovan Radonić je pak smatrao da je Stefan, koji je preminuo na današnji dan 1227. godine, imao tri žene: Evdokiju, jednu nepoznatog imena koja je umrla pre 1217. godine i Anu Dandolo. Slavni češki istoričar Konstantin Jireček veli da je mletačka princeza Ana Stefanu “po svoj prilici treća” žena, što tvrdi i čuveni stručnjak za srednji vek Momčilo Spremić, dok vizantolog Božidar Ferjančić u Istoriji srpskog naroda prihvata “kombinaciju Lj. Kovačevića”. Istoričarka Ivana Komatina (1984) u svom radu iz 2014. godine piše, takođe, da je prva srpska kraljica bila treća žena Stefana Prvovenčanog.
Evdokija, kćerka Aleksija III Anđela i sinovica, tada vladajućeg vizantijskog cara Isaka II Anđela, bila je isprošena za srpskog princa Stefana 1191. godine.
Stefanov tast Aleksije III Anđeo, došavši na vizantijski presto svrgavanjem i oslepljenjem svog mlađeg brata Isaka II Anđela 8. aprila 1195. godine, vladao je nešto više od osam godina sve dok nije pobegao iz Carigrada između 17. i 18. jula 1203. godine. Imao je nadimak Vamvakoravd (pamučna šiba, pamučni prut) jer ga Vizantinci nisu doživljavali kao čoveka čvrstog karaktera već kao mekog, popustljivog i blagog cara.
Iz carske atmosfere vizantijska princeza Evdokija se uputila u Srbiju, koja je krajem 12. veka, izuzimajući Primorje, “bila izrazito neurbanizovana zemlja”, koju je “karakterisao nedostatak gradskih struktura”.
Nemanjino stolno mesto bilo je u Rasu, a pred kraj vladavine, on je za kratko vreme prestonicu premestio u Niš, oslanjajući se na strateški i politički značaj ovog grada. Ras će, međutim, ostati središte srpske države sve do vremena kralja Vladislava. Potonji nemanjićki vladari imali su svoje kraljevske dvorove na Kosovu, u Svrčinu, Štimlji, Nerodimlju i Paunima.
U Nemanjinoj Srbiji, kaže Jovan Radonić, tada, “naročito u unutrašnjosti, nije bilo velikih kamenitih građevina sa prostranim dvorcima, luksuznim nameštajem, skupocenim prostirkama, kupatilima itd. Jedina prostrana građevina od tvrda materijala beše Nemanjin dvor u Toplici, no i on beše izgoreo za vreme poslednjeg srpsko-vizantijskog rata 1190. U kućama od čatme i drveta, središte kuće beše ognjište, a od nameštaja videli su se po tadašnjim vlasteoskim kućama stolovi i trpeze, tronošci i klupe”.
Kako je bilo vizantijskoj princezi, koja je tada bila skoro dete, može se samo zamisliti.
Zato je Stefan Evdokiju prvo odveo kod brata Vukana, vladara “srpskog Primorja” koje je bar donekle moglo ličiti na kosmopolitski Carigrad.
Vasilevs Aleksije III Anđeo – osim što je zetu dao visoku titulu sevastokratora – Stefana je od tada počeo da naziva najplemenitijim velikim županom Srbije i svojim voljenim prijateljem, prenosi srpski “Tajms”.
Uticaj ambiciozne carice Eufrosine, supruge Aleksija III Anđela i Evdokijine majke, bio je veliki. Ona se strasno i odlučno zalagala “da njena kćerka, sada carska kćerka, ne ostane samo žena srpskog princa”. Sva je prilika da je vršen veliki pritisak na ostarelog župana Stefana Nemanju da udovolji željama ambiciozne i energične carice.
Međutim, u novije vreme istraživači su skloni da veruju kako je Stefan Nemanjić predviđen za očevog naslednika i pre nego što je moglo doći do sporazuma srpskog velikog župana i vizantijskog cara, što se može zaključiti na osnovu iskaza Stefana Nemanjića u Hilandarskoj povelji.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
