NOVI SAD – Šetnjom kroz današnji Novi Sad na oko bi se mogli izvesti zaključci koji je noviji deo Novog Sada, međutim imajući u vidu urbanizaciju grada koja se odvija godinama, vrlo je teško zaključiti koje ulice su bile svedoci najstarijih novosadskih priča.
Zbog očuvane većinske arhitekture može se zaključiti da je današnji centar grada najstariji deo nekadašnje varoši poznatijoj kao Petrovaradinski šanac.
To potvrđuju i istorisjki izvori, odnosno pretpostavka koja je izvedena iz dostupnih arhiva jeste da je prva ulica, od koje je počeo da se razvija današnji Novi Sad, najverovatnije bila Zlatna greda, jer jedna stara priča kaže, da se na malom trgiću, na spajanu ulica Zlatne grede, Skerlićev i Save Vukovića nalazio prvi centar grada.
U prvim godinama naseljavanja Novog Sada stanovnici su gradili i obrazovali ulice po gredama (nasipima), koje nisu bile izložene poplavama, upravo je takva bila i ulica Zlatne grede. Ona se pružala duž bare koja se širila do Saborne i Almaške crkve na jednoj, a do Jermenske crkve na drugoj strani.
https://www.facebook.com/stare.ns/photos/a.359011416240/10158100048276241/?type=3&ref=embed_post
Iako je u više navrata menjala ime, njen zvanični naziv je danas isti kao i na dan kada je podignuta. Međutim, tokom 80-tih godina 19. veka ona je imala i nezvaničan naziv po kojem su je svi građani u varoši prepoznavali – Profesorska ulica. Ovaj nadimak ulica je dobila iz razloga što su u njoj pretežno stanovali profesori Srpske gimnazije sa svojim porodicama, koja će kasnije dobiti ime po još jednom stanovniku Zlatne grede – Jovanu Jovanoviću Zmaju.
Ipak, ne možemo sa sigurnošću da tvrdimo da je ulica Zlatne grede prva podignuta ulica na prostoru Novog Sada, jer se i Dunavska ulica nalazila na nasipu između dve bare u to vreme.
https://www.facebook.com/stare.ns/photos/a.359011416240/10156348641541241/?type=3&ref=embed_post
Njen položaj je doveo do toga da se na mapi iz 1745. godine, zove “auf der Briken” (na mostu). Dakle pre nego što je nasuta i pre nego što su duž nje podignute kuće od tvrdog materijala, ona je bila most na kojem su se nalazili dućani i drvene barake. Pre toga meštani su nazivali ovu ulicu i Petrovaradinskom ulicom, jer je vodila do Mostobrana i Petrovaradina.
Zanimljivo je da su i neke od kuća u Dunavskoj ulici imale su i svoja imena. Pored Maslakove kuće “Kod belog lava”, bila je i ona “Kod tri zlatna raka” Jovana Makijevića Frajkorca, “Kod belog bureta” advokata Pečenovića, “Kod Crnog Đorđa” Marka Svilarovića, “Kod goluba” Dimče Androvića i Mihajla plem. Andreovića i “Kod zlatnog šarana” Konstantina plem. Divana. Gotovo sve te kuće su nestale u Buni, a sa njima i duh orijenta Dunavskog sokaka.
“Dunavski sokak je bio riblja (u ono vreme ribnja) pijaca, gde su se prodavali tek ulovljeni šarani, morune, jesetre, lososi… Mogla su se poručiti i kuvana i pečena jela, slatko i turšija. Riba je bila osnovna namirnica. Mast i para od jela, isparenja od pregorelog ulja i muve je nisu činile najprivlačnijim mestom”. Ovako je o Dunavskoj ulici pisao njen dugogodišnji stanovnik Mihajlo Polit Desančić.
https://www.facebook.com/stare.ns/photos/a.435894031240/10154269237826241/?type=3&ref=embed_post
Arheolozi su u dvorištu jedne kuće u ovoj ulici pronašli ostatke turskog kupatila iz 18. veka. Čitavo urbano nasleđe staro jedan vek, uključujući ove orijentalne kuće balkanskog tipa građene uglavnom od drveta, stradalo je u bombardovanju Novog Sada, 12. juna 1849. god.
Posle 1850. godine izgrađene su jednospratnice, koje je i danas krase. Veliku zaslugu za tako dug vek ove trgovačko-zanatske ulice imaju sami građani koji su se trudili da se ova stara ulica sačuva.
Novi Sad je ubrzo postao najveće gradilište u Habzburškoj monarhiji. U Dunavskoj ulici izgrađene su palate u savremenim evropskim stilovima i to za najimućnije i najpoznatije građane. Dunavska je tako postala ulica velikih trgovaca sa raznoraznim “špecerajskim” radnjama, gostionicama, knjižarama i štamparijama.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
