Mi u Srbiji imamo tu prednost da možemo da kažemo da slavimo dve nove godine, jednu, po gregorijanskom, a drugu po julijanskom kalendaru, kako je mi zovemo – Srpsku novu godinu. A kako računamo godine, i koja je zapravo godina, u mnogome zavisi i od toga na kom delu zemljine kugle se nalazite.
I dok na našim vestima prvog januara slušamo gde je prvo došla Nova godina, zaboravljamo da dobar deo sveta prihvatio “zapadno” računanje godina i kalendar pre otprilike 100 godina, kako bi ekonomija i svakodnevni život bili jednostavniji, univerzalniji. U tom “pojednostavljivanju” zaboravljamo da postoje kulture koje Novu godinu ne slave 31.12. u ponoć. Kineska Nova godina, na primer ove godine, po gregorijanskom kalendaru dolazi 24. januara, a nju obeležava više od 1.1 milijarde stanovnika naše planete. U Indiji će Nova godina doći 22. marta 2023. godine (isto nešto više od milijardu stanovnika), dok će budisti sveta Novu godinu obeležiti 7. januara 2023. godine (datumi se menjaju svake godine na osnovu njihovog računanja vremena).
I tako, koja je zapravo ova godina?
Bez kalendara život je nezamisliv, sigurno nekoliko puta na dan bacamo pogled na njega i planiramo svoje aktivnosti, proslave, odmore…
Solarni kalendar je kalendar koji je zasnovan na godini koja ima 365 dana i 1/4 dana, što je vreme koje je potrebno zemlji da obiđe sunce.
Po onome što zna savremena istorija, Egipćani su bili prvi koji su razvili solarni kalendar. Ponovna pojava psa Sirijusa (Sotisa) na istočnom nebu bila je fiksna tačka svake godine, koja se poklapa sa godišnjom poplavom Nila. Egipćani su napravili kalendar koji je imao 365 dana, sastojao se od 12 meseci, 30 dana u mesecu i 5 dana koji su se dodavali na samom kraju godine, zbog čega je dolazilo do velikih grešaka.
Solarni kalendar koji danas koristimo ima trajanje od 365 dana, 5 sati, 48 minuta i 45 sekundi (365,24219 dana). Iako današnji gregorijanski kalendar ima 365 dana u normalnoj godini, svake četiri godine dodajemo prestupni dan kako bismo išli u korak s takozvanom tropskom godinom. Bez tačnog broja prestupnih godina, ovaj kalendar će se brzo povući iz sinhronizacije. Ovo se dešava i julijanskom kalendaru.
Zatim tu je lunarni kalendar koji mesece računa sa 29 ili 30 dana. Duža vremenska jedinica, od lunarnog meseca je lunarna godina. Ona se sastoji od 12 meseci. Njena dužina je u lunarnom kalendaru određena sa: 29×6+30×6=354 dana.
Ipak je tačno trajanje lunarne godine 354,36706 dana, zaokružuje se na 354 dana, i tako nastaje greška od 0,36706 dana, što za tri godine donosi “grešku” od jednog celog dana, i početak meseca više se ne slaže sa pojavom novog meseca na nebu.
Težnja da se približe lunarni i tropski kalendar (vreme od jednog letnjeg solsticija do drugog letnjeg solsticija) dovela je do nastanka još jednog novog oblika kalendara – lunarno-solarnog.
Ali, po iskazima naučnika, najprecizniji kalendar, sa najmanje grešaka, osmislio je srpski naučnik Milutin Milanković.
Revidirani julijanski kalendar, poznat kao Meletijin i novojulijanski, čiji je tvorac srpski naučnik Milutin Milanković, najpreciziniji je kalendar u odnosu na takozvanu tropsku godinu (vreme potrebno da se završi ciklus godišnjih doba ili od jednog letnjeg solsticija do drugog letnjeg solsticija)
Kako julijanski kalendar svake četvrte godine i dalje ima prestupnu godinu, početkom 20. veka razlika u odnosu na gregorijanski kalendar, od početnih 10 dana, povećala se i iznosila je 13 dana.
Ukoliko ne dođe do reforme julijanskog kalendara, razlika, odnosno kašnjenje u naredna tri veka iznosiće po jedan dan, pa će razlika u 24. veku biti 16 dana, a u 100. veku iznosiće 78 dana. Tada će rođendan Hristov (25. decembar) iz zime da ode u proleće – 13. marta gregorijanskog kalendara. Ako bi se dalje računalo, došlo bi se i do kašnjenja za celu jednu godinu, što znači da bi julijanski kalendar propustio da registruje ceo jedan obilazak Zemlje oko Sunca.
Vaseljenski patrijarh Meletije IV stoga je sazvao Kongres istočnopravoslavnih crkava, uz poziv za hitnu reformu julijanskog kalendara.
Tada je 1923. godine na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu na predlog delegacije Srpske pravoslavne crkve (SPC) usvojen Milankovićev reformisani julijanski kalendar. Nažalost, ostaje nedovoljno jasno zašto SPC nije prihvatila svoj predlog. Jedan deo pravoslavnih crkava jeste prihvatio ovaj takozvani Revidirani julijanski kalendar i Božić slave 25. decembra, a Uskrs računaju isto kao i Srpska i Ruska pravoslavna crkva.
Milanković je svoj kalendar bazirao na anuliranju tadašnje razlike julijanskog i gregorijanskog kalendara od 13 dana, čime je kalendar doveden na isti datum kao gregorijanski. Prema Milankovićevom rešenju prestupne godine mogu biti one koje su deljive sa četiri bez ostatka, a sekularne godine biće samo onda prestupne ako njihov broj vekova, kada se podeli sa devet daje ostatak dva ili šest. Sve ostale sekularne godine su proste, što daje potpunu preciznost kalendara do 2.800. godine.
Ako se revidrani kalendar uporedi sa ova dva kalendara njegovo kašnjenje u odnosu na tropsku godinu iznosi samo 2,75 sekundi, gregorijanski 26,75 sekundi, dok julijanski kasni čak 11 minuta i 14,75 sekundi.
Milanković je zabeležio da je Arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve septembra 1923. u Sremskim Karlovcima u principu usvojio novi kalendar, ali je sprovođenje odloženo za vreme “kada reformisani kalendar prihvate i primene i sve ostale pravoslavne crkve”.
I tako, godine se računaju na različite načine, uglavnom čitav svet obeležava Novu godinu u isto vreme, ali različito računanje vremena, započeto po solarnom, lunarnom ili lunano-solarnom kalendaru definiše običaje naroda, koji onda mogu da kažu da slave “zvaničnu” Novu godinu i, na primer, Srpsku novu godinu.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
