NOVI SAD – Kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva Grada Petar Đurđev, Liman počiva na nekadašnjoj zabarenoj ravni Dunava, na mestu gde se reka povremeno izlivala i taložila velike naslage peska i mulja.
Nekada je u Novom Sad postojao Mali i Veliki Liman. Sve do početka 30-ih godina 20. veka Mali Liman se nalazio na području današnjeg gradskog centra i obuhvatao je park i područje uz Dunav do nekadašnjeg železničkog nasipa. Veliki Liman, prema podacima iz 1764. godine, počinjao je od Futoške šume i prostirao se sve do ulica Alekse Šantića, Lasla Gala i Železničke, ali je dopirao i do Ulice narodnih heroja.
– Na prostoru iza železničkog nasipa gradska uprava je u međuratnom periodu jeftino delila placeve za izgradnju kuća, pretežno prizemnih sa prostranim dvorištima i baštama – pojašnjava Đurđev. – Građani su se vodom snabdevali iz nekoliko javnih česama, nije potojala kanalizacija, a povrh svega neprekidno je pretila opasnost od podzemnih voda. Iako je prilikom regulacije Dunava 1883. godine podignut odbrambeni i nasip za železničku prugu, područje je i dalje plavljeno kada je bio visok vodostaj reke i nivoa podzemnih voda. Uprkos svemu tome naselje je raslo, a od 1924. do 1937. godine Fruškogorskom ulicom do Štranda saobraćao je mali voz, takozvani „Trčika“.
U regulacionom planu Novog Sada, nakon međunarodnog konkursa provedenog 1936. i 1937. godine, predloženo je urbanističko rešenje za uključivanje naselja u građevinsko područje grada, ali je izbijanje Drugog svetskog rata sprečilo urbanizaciju Limana. Nakon završetka rata država je munjevito napredovala i usvojena je nova koncepcija urbanističkog plana Novog Sada (1946-1950) koja je dopunjena 1968. godine, a koja je obuhvatala i Liman.
– Već 1945. godine započeto je nasipnje terene s desetinama hiljada kubnih metara peska i do 1955. godine duboko su postavljane cevi i šipovi kako bi se obezbedila stabilnost zgrada – kaže Đurđev dodajući da su krajem 50-ih i početkom 60-ih godina prošlog veka građene tri stambene kule sa po deset spratova i Poljoprivredni fakultet kao jezgro budućeg univerzitetskog grada. – Gradnja novih višespratnica započeta je na Limanu 1, a naselje je zatim nastavljeno da se gradi u više etapa (Liman 2, Liman 3, Liman 4). Između 1980. i 1989. godine, Liman je bio jedna od sedam gradskih opština koje su tada činile Grad Novi Sad. Opština Liman je obuhvatala Limane 3 i 4, kao i neke susedne delove grada (Grbavicu, Adamovićevo naselje i Ribarsko ostrvo). Limani 1 i 2 nisu se tada nalazili u sastavu opštine Liman, već su pripadali gradskoj opštini Stari Grad.
Svi Limani su napravljeni po sličnom arhitektonskom modelu – blok zgrada i dvorište unutar kompleksa. Razlika je u bojama zgrada, pa tako postoje crveni, plavi i žuti kvart, a sivi na Limanu 2 poznat je kao “Bronks”. Iseljavanje industrije iz Limana počelo je 70-ih godina prošlog veka nakon čega je Kineska četvrt postala oronuli i zapušteni deo grada. U napuštene fabričke barake useljavaju se zanatlije – automehaničari, stolari, farbari, a jedno vreme se tu nalazio i popularni lokal “Rut 66”. Kineska četvrt je pretvorena u Kreativni distrikt i potala je okosnica projekta Novi Sad – Evropska prestonica kulture.
Industrijska zona
Na prostoru današnje Kineske četvrti, na Limanu 20-ih godina prošlog veka sagrađen su industrijski objekti Čehoslovački magazin, Državni monopol, strugara “Štajner”, fabrika “Orient”, fabrika umetničkog kamena “Šoman i Bauer”, fabrika žice, eksera i žičane robe i gvozdenih konstrukcija “Braća Kramer” i drvara “Lovinger”. Kineska četvrt je tako postala industrijski kvart, koji se razvijao u okviru industrijske zone duž Dunava i železničke trase. Naziv Kineska četvrt je nastao među Novosađanima, koji su govorili da „tamo ima radnika kao Kineza“, misleći na njihovu brojnost. Danas, prostor koji baštini 100 godina dugu istoriju zanatskog nasleđa i prostire se na 11 hiljada kvadratnih metara, posebnih urbanističko – arhitektonskih karakteristika, postao je centar savremenog stvaralaštva.
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
