NOVI SAD – U svečanoj sali novosadskog „Grand hotela“ održana je „Velika narodna skupština“ 25.novembra 1918.godine, kojom je predsedavao dr Ignjat Pavlas, koji je kao podnosilac glavne odluke najavio Jašu Tomića, predsednika Srpskog narodnog odbora Novog Sada.
Jaša Tomić je sledećim rečima na skupštini obrazložio prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji: „Priključujemo se Kraljevini Srbiji, koja je svojim dosadašnjim radom i razvitkom ujemčavala slobodu, ravnopravnost, napredak u svakom pravcu, ne samo nama nego i svima slovenskim pa i neslovenskim narodima, koji s nama zajedno žive.“
Jaša Tomić, je rođen 23.oktobra 1856.godine, u Vršcu, a Ignjat Pavlas 18. juna 1886. godine, u Gornjem Miholjcu.
Različitih godina, suprotnih političkih gledišta, čak i drugih vera ali iskonskog srpskog kova i Tomić i Pavlas dali su ogroman doprinos prisajedinjenju Vojvodine Srbiji tog 25. novembra 1918. godine.
Jaša Tomić bio je svestrana ličnost, studirao je istoriju i književnost na univerzitetima u Beču i Pragu, gde je stekao solidno znanje iz raznih društvenih nauka. Odlično je poznavao nacionalnu istoriju i istoriju Austrije i Ugarske.
Sve ovo opredelilo ga je u mladosti da se razvija u raznim pravcima, kao književnik, novinar, ratni izveštač kao i političar koji se borio za srpska prava i socijalnu pravdu.
U Novom Sadu od 1884. godine, na političkoj sceni pojavljuje se Jaša Tomić.
Od svoje rane mladosti bio je Miletićev pristalica, ali su na njega snažan utisak ostavili pogledi Svetozara Markovića.
U Tomićevom političkom radu borba za nacionalna prava imala je prvenstvo ali nikada nije napustio borbu za socijalno ekonomska prava. Miletićevom programu dodao je socijalno ekonomske zahteve „pitanje hleba“, zalagao se za građanska i politička prava i opšte, neposredno i tajno pravo glasa.
Jaša Tomić je bio među prvim srpskim političarima koji se zalagao za jednaka politička prava žena.
Tomić postaje urednik Zastave februara 1885. godine i suprug Miletićeve kći Milice, ali i jedan od naslednika Miletića u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci.
Posle Miletićevog povlačenja iz politike, Srpska narodna slobodoumna stranka, osuđena je na propast i ubrzo dolazi do cepanja stranke na dva krila. Liberalno krilo osniva Srpsku narodnu liberalnu stranku, čiji su predvodnici Miša Dimitrijević, Ilija Vučetić i Polit-Desančić, a drugo krilo osniva Srpsku narodnu radikalnu stranku 1887. godine, na čijem čelu je Jaša Tomić.
Najvažnije mesto u političkoj delatnosti Jaše Tomića imalo je nacionalno pitanje, kojim se bavio intenzivno.
Pisao je o položaju narodnosti u Ugarskoj, o sudbini srpskog naroda u Austro-Ugarskoj, Turskoj i u samostalnim srpskim državama, o načinima rešenja srpskog pitanja i oslobođenjeu onih delova srpskog naroda koji su se nalazili pod turskom vlašću.
Najosetljiviji problem u kompleksu nacionalnih pitanja bio je Tomićev stav prema Hrvatima.
Bio je svestan da odnos između Srba i Hrvata predstavlja ključnu tačku južnoslovenskog okupljanja i da će od njihovog uređivanja zavisiti i sudbina buduće zajedničke države. Još 1905. godine izneo je svoje stanovište kojeg se dosledno držao i kasnije, a to je da Srbi i Hrvati nisu jedan narod.
U toku Balkanskih ratova bio je ratni dopisnik.
Napisao je niz tekstova o albanskom pitanju.
S početkom Prvog svetskog rata, među prvim Srbima koji su uhapšeni, bio je i Jaša Tomić.
Zatvoren je u Petrovaradinu, a uhapšen je pod sumnjom da je održavao veze sa Narodnom odbranom u Beogradu i njenim predsednikom generalom Božom Jankovićem.
Nakon bitke na Kolubari i srpske pobede, Tomić je interniran u Segedin, da bi od kraja 1914. do januara 1918. godine, proveo u Mezeteru odakle se vratio u Novi Sad januara 1918. godine.
Jaša Tomić je uspeo da po završetku Prvog svetskog rata ostvari svoj najznačajniji politički cilj, a to je bilo prisajedinjenje Vojvodine matici Srbiji. A to je i proklamovao čuvenim rečima:
„Hoćemo da obučemo prvo srpsku košulju, jer nam je ona najbliža, a posle toga zaogrnućemo se i ogrtačem Jugoslovena.“
I posle ujedinjenja i stvaranja zajedničke države Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, ostao je pri svome stavu da Srbi, Hrvati i Slovenci nisu jedan narod nego tri srodna naroda.
Upozoravao je na opasnost koju za razvoj nove države može imati ova pogrešna postavka jednog od njenih najvažnijih temelja, a izrekao je nažalost po Srbe proročanske reči:
„Moje tvrdo uverenje da bi u zajedničkoj državi mnogo lakše bilo sporazuma, kad ne bi stajali na trulom zemljištu da smo jedan narod. Bili mi tri bliska naroda, bili jedan narod sa velikim razlikama, zajedničku državu možemo sklopiti i u jednom i u drugomm slučaju. Samo zapamtite, ako pogrešimo u osnovi, mora iz toga izaći veliko zlo.“
Posle ujedinjenja učestvovao je u političkom životu, biran je i za poslanika u 1921. godini, ali učestvovanje u radu Skuptštine onemogućila mu je teška bolest, koja ga je odnela 22. oktobra 1922. godine.
Svojom borbom za prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Jaša Tomić podigao je sebi trajan spomenik u istoriji Srba.
Tokom raspada Austrougarske monarhije formiran je Srpski narodni odbor u Novom Sadu, koji je poslao Ignjata Pavlasa, svog potpredsednika, da saopšti komandantu nemačkih trupa da bez plena napuste grad.
Potom se Pavlas probio do Beograda i od Vrhovne komande zatražio da srpska vojska što pre dođe u Novi Sad.
Sa Jašom Tomićem, pred Maticom srpskom 9. novembra 1918. godine, doktor Pavlas je pozdravio srpsku vojsku u ime građana Novog Sada i nazvao srpske vojnike oslobodiocima.
Pavlas je bio istaknuti planinar, 1924. godine, osnovao je prvo planinarsko društvo u Vojvodini „Fruška gora“, ali je najpoznatiji bio po svom angažovanju u „Sokolskom pokretu“.
U međuratnom periodu Pavlas se nije bavio politikom, a poslednji politički govor održao je u martu 1941. godine, protiv Trojnog pakta.
Nakon okupacije nije likvidiran u prvom naletu 1941. godine, ali je zajedno sa suprugom uhvaćen već u januaru 1942. godine.
Sprovedeni su u Sokolski dom, gde je komisija lokalnih Mađara, pristalica Hortijevog režima, odlučivala ko će biti pogubljen, a potom su upućeni na štrand.
Na štrandu su Ignjat i Olga slušali krike dece, dece koju su fašisti nabijali na bajonete i sa očajom gledali kako čitav jedan grad nestaje u dubinama Dunava.
Kako bi prekratili muke i oslobodili sebe stravičnih prizora, zatražili su da ih preko reda sprovedu do rupe na ledu.
Držeći se za ruke, Pavlasovi su sami skočili u zaleđenu reku, kada su ih od gore presekli kuršumi mađarskih fašista.
Dva čoveka, jedna ideja i srpska misao, koja je pobedila i ostala ugrađena u temelj „Srpske Vojvodine!“
nsuzivo.rs
