BEOGRAD – Danas je sreda, 25. januar, 25. dan 2023. Do kraja godine ima 340 dana.
1533 – Engleski kralj Henri VIII oženio se Anom Bolen, uprkos stavu pape – koji mu nije dozvolio razvod od prve supruge Katarine Aragonske. Henri III se ženio više puta pošto nije imao muških potomaka.
1627 – Rođen je irski hemičar i fizičar Robert Bojl, koji je otkrio zakon o odnosu pritiska i zapremine kod gasova i prvi je utvrdio razliku između smeše i hemijskog jedinjenja.
1736 – Rođen je francuski matematičar, mehaničar i astronom Luj Lagranž, koji je s 19 godina postao profesor matematike na Artiljerijskoj školi u Torinu, a potom je radio u Akademiji nauka u Berlinu i na Politehničkoj školi u Parizu. Objavio je niz radova iz oblasti teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije. Dela: “Analitička mehanika”, “Teorija analitičkih funkcija I-II”, “O libraciji Meseca”, “O teoriji Jupiterovih satelita”.
1874 – Rođen je engleski pisac Vilijam Somerset Mom, oštar kritičar britanskog društva. Dela: romani “Ljudski okovi”, “Mesec i stoparac”, “Kolači i pivo”, “Pozorište”, “Šareni veo”, zbirke pripovedaka “Treptaj lista”, “Na kineskom platnu”, “Istok i Zapad”, drame “Lejdi Frederika”, “Hlebovi i ribe”, “Sveti plamen”.
1882 – Rođena je engleska književnica Virdžinija Vulf. Primenjivala je tehniku unutrašnjeg monologa i pisala je veoma istančanim intelektualnim stilom. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Osetljiva, zgrožena ratom 1941. je izvršila samoubistvo. Dela: romani “Izlet na svetionik”, “Gospođa Delovej”, “Godine”, “Talasi”, “Orlando”, eseji “Sopstvena soba”, “Između činova”, “Smrt moljca”, “Običan čitalac”.
1899 – Umro je srpski socijalista Vasa Pelagić. Ideju socijalizma u njenoj utopijskoj verziji prihvatio je u Rusiji, gde je boravio od 1864. do 1866. Na Moskovskom univerzitetu studirao je medicinu, istoriju i političku ekonomiju. U Brčkom, gde je bio učitelj, osnovao je srpsku čitaonicu, jednu od prvih u Bosni. Bio je arhimandrit i upravnik Srpske pravoslavne bogoslovije u Banja Luci, odakle ga je 1869. turska vlast prognala u Malu Aziju. Odatle se uz rusku pomoću spasao 1871. i tada dolazi u Srbiju. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku 1875. Raščinjen je, a zbog širenja socijalističkih ideja proterivan je i iz Srbije. Izvesno vreme proveo je i u psihijatrijskoj ustanovi a umro je u Požarevačkom zatvoru. Njegove knjige, popularne u svim srpskim krajevima, štampane su još za njegovog života u neverovatnih 250.000 primeraka. Dela: “Istorija bosansko-hercegovačke bune”, “Odgovor na četiri društvena pitanja”, “Spas Srbije i srpstva”, “Socijalizam i osnovni preporođaj društva”, “Nauka i radni narod”, “Blagodatnik”,
“Preobražaj škole i nastave”, “Nova nauka o javnoj nastavi”, “Umovanje zdravog razuma”, “Poslanica Bogu”, “Koliko nas košta Bog i gospodar”, “Narodni učitelj”, “Rukovođa za srpsko-bosanske, hercegovačke, starosrbijanske i makedonske učitelje”.
1903 – Preminuo je Livije Radivojević, ugledni pravnik, jedan od prvaka političkog i društvenog života Srba u Austriji i Austrougarskoj u drugoj polovini 19. veka. U rodnom Sremu završio je gimnaziju, u Segedinu je studirao filozofiju a u Pešti prava. Godine 1843. položio je doktorat a naredne godine i advokatski ispit. Kao
pravni stručnjak službovao je u Rumi, Temišvaru, Zagrebu. Od 1874. do 1891. bio je predsedavajući vrhovnog suda u Zagrebu (Stol sedmorice). Kao poslanik na Blagoveštenskom saboru 1861, u Karlovcima, uz barona Jovana Živkovića i Aleksandra Stojačkovića, najdoslednije je zastupao teritorijalnu autonomiju za Srbe u Austriji (Srpska Vojvodina). Bio je prvi predsednik Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga, počasni predsednik Srpske banke u Zagrebu, jedan od osnivača Srpskog privrednog društva Privrednik. Izabran je za počasnog građanina Temišvara. Savremenici su ga opisivali kao “simbol prava i pravde”.
1904 – Izašao je prvi broj lista “Politika”. Zahvaljujući specifičnom pristupu, razuđenosti tema, odmerenosti, nepristrasnom pristupu i visokoj informativnosti ubrzo je postao najčitaniji srpski dnevni list. Geslo – koje su te novine sve vreme gajile – poštovati činjenice i držati distancu prema svima, uz nastojanje da se ne bude predaleko od vlasti, ali ni preblizu – uvek je donosilo proizvod visokog kvaliteta. List je osnovao Vladislav Ribnikar, koji je bio i prvi urednik.
1921 – Reč “robot” prvi put se javno čula u Narodnom pozorištu u Pragu na premijeri izvođenja komada “RUR” Karela Čapeka, gde je označila likove radnika koji se pojavljuju u predstavi, a potekla je od stare češke reči “robota”, koja je nekad označavala ropski rad, a sada samo rad ili posao.
1924 – U francuskom gradu Šamoni počele su prve zimske Olimpijske igre.
1935 – Rođen je portugalski državnik Antonio Ramaljo Janeš, predsednik Portugalije od 1976. do 1986.
1942 – Tajland je u Drugom svetskom ratu objavio rat Velikoj Britaniji i SAD.
1955 – Sovjetski Savez je formalno okončao ratno stanje s Nemačkom.
1971 – General Idi Amin oborio je vojnim udarom predsednika Ugande Miltona Obotea, ubrzo proglasio sebe predsednikom i zaveo strahovladu u toj afričkoj zemlji.
1978 – Umro je srpski pisac Skender Kulenović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, autor potresne poeme “Stojanka majka Knežopoljka”. Posle Drugog svetskog rata bio je direktor drame u sarajevskom pozorištu i urednik beogradske izdavačke kuće “Prosveta”. Dela: roman “Ponornica”, poeme “Ševa”, “Zbor derviša”, drama “Svjetlo na drugom spratu”, komedije “Đelidba”, “Večera”, soneti “Ocvale primule”.
1983 – Kineske vlasti preinačile su u doživotnu robiju smrtnu kaznu izrečenu istog dana 1981. Mao Cedungovoj udovici Đang Ćin.
1987 – Umro je srpski slikar Predrag-Peđa Milosavljević, član Srpske akademije nauka i umetnosti, istaknuti predstavnik intimizma u srpskom slikarstvu. Studirao je prava u Subotici, a zatim je bio u diplomatskoj službi u Parizu, Madridu, Londonu. Međunarodnu reputaciju stekao je 1937. na izložbi u Parizu na kojoj je dobio “Gran pri”. Napisao je eseje “Između trube i tišine” i dramu “Zopir”.
1990 – Pakistanski premijer Benazir Buto rodila je devojčicu, postavši prva predsednica vlade neke zemlje koja je postala majka dok je obavljala premijersku dužnost.
1990 – Umrla je američka filmska glumica Lusi Džonson, poznata kao Ava Gardner, koja je nesvakidašnjom pojavom izmenila tip filmske lepotice i ostvarila niz uloga tajanstvenih i inteligentnih žena. Filmovi: “Ploveće pozorište”, “Snegovi Kilimandžara”, “Sunce se ponovo rađa”, “Usamljena zvezda”, “Naga Maja”, “Noć iguane”, “Pedeset pet dana u Pekingu”, “Sudija za vešanje”.
1991 – TV Beograd prikazala je tajno snimljen dokumentarni film o ilegalnom uvozu oružja u Hrvatsku kao i monstruoznim namerama vezanim za likvidacije Srba i pripadnika JNA U Hrvatskoj. Duboko podeljeno Predsedništvo SFRJ nije donelo nikakvu konkretnu odluku ni nakon obelodanjivanja ovog snimka.
1991 – Skupština Makedonije (Sobranje) usvojila je Deklaraciju o nezavisnosti.
1996 – Parlamentarna Skupština Saveta Evrope odlučila je da u članstvo primi Rusiju.
1998 – Papa Jovan Pavle II okončao je petodnovnu posetu Kubi oštrom osudom američke ekonomske blokade tog karipskog ostrva.
1999 – U centralnom delu Kolumbije u zemljotresu je poginulo najmanje 1.200 osoba.
2001 – Formirana je prva vlada Srbije obrazovana posle petooktobarskih promena. Na njenom čelu nalazio se lider Demokratske stranke Zoran Đinjđić.
2004 – Umro je srpski pozorišni režiser Ljubomir Draškić, dugogodišnji upravnik beogradskog pozorišta “Atelje 212”. Tokom karijere režirao je više od 100 predstava, uključujući predstave “Kralj Ibi”, “Maratonci trče počasni krug”, “Kafanica, sudnica, ludnica”, “Rado ide Srbin u vojnike” i “Radovan III”.
2005 – Više od 300 hinduističkih hodočasnika poginulo je u stampedu u jednom hramu u zapadnoj indijskoj državi Maharaštra.
2006 – Na parlamentarnim izborima u Palestini pobedio je radikalni pokret Hamas.
2007 – Umro je ruski narodni umetnik Georgij Seleznjov, vodeći ruski bas. Diplomac Lenjingradskog konzervatorijuma, Seleznjov je od 1977. do 1993. godine bio jedan od vodećih solista Boljšoj teatra. Veliki deo njegovog repertoara sastojao se od komada ruske klasike. Najzapaženija partija Seleznjova bila je Boris Godunov iz istoimene opere Modesta Musorgskog, bio je i prvi izvođač partije basa u operi Musorgskog “Salambo”. Rukovodio je katedrom solo pevanja peterburškog Konzervatorijuma.
2011 – Parlamentarna skupština Saveta Evrope usvojila je izveštaj Dika Martija i rezoluciju o trgovini ljudskim organima na Kosovu i metohiji kojom se poziva na međunarodnu istragu.
2015 – Preminuo je Pavle Minčić, srpski glumac, satiričar, humorista. Ostvario je zapažene uloge u komadima “Jaje”, “Olovka piše srcem”, “Tužna je nedelja”, “Revizor”, “Sponzor noćas mora pasti”. Upamćen je i po monodrami “Dnevnik jednog ludaka” kao i po autorskim šou programima na televiziji.
2019 – Preminuo je Dušan Makavejev, reditelj. Diplomirao je psihologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Jedan je od rodonačelnika takozvanog crnog talasa u srpskoj kinematografiji, svojevrsne posredne kritike društvenih normi onog vremena. Uređivao je časopise “Student”, “Književne novine”, “Danas”. Imao je zapaženu ulogu i u studentskim demonstracijama 1968. Dobitnik je niza priznanja: Oktobarska nagrada Beograda, Srebrni medved u Berlinu, Srebrna arena u Puli, Luis Bunjuel u Kanu, Srebrni Hjugo u Čikagu, Zlatno doba Belgijske kraljevske kinoteke, pa i počasnog doktorata Univerziteta umetnosti u Beogradu. Filmovi: “Parada”, “Čovek nije tica”, “Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT”, “Nevinost bez zaštite”, “Misterija organizma”, “Gorila se kupa u podne”.
2019 – Prilikom pucanja rudarske brane Brumadinjo, u vlasništvu kompanije Vale SA, u blizini naselja Vila Ferteko u državi Minas Žerais na jugoistoku Brazila, poginulo je 259 osoba a 11 je nestalo.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
