BEOGRAD – Danas je utorak, 24. januar, 24. dan 2023. Do kraja godine ima 341 dan.
41 – Ubijen je rimski car Gaj Julije Kaligula, koji je tokom vladavine od 37. do 41. ispoljio brutalnost, samovolju i nečuveno rasipništvo. Pošto je uveo nepodnošljivo visoke poreze i ostale namete, okrenuo je protiv sebe Senat i vojsku, čak i komandante sopstvene pretorijanske garde i ubijen je. Senat je potom za cara proglasio njegovog strica Klaudija Tiberija Druza, koji je upamćen kao dobar vladar.
76 – Rođen je rimski car Publije Elije Hadrijan, koji je tokom vladavine od 117. do smrti 138, uvidevši da Rimsko carstvo slabi, utvrdio granice u jugozapadnoj Germaniji i Britaniji. Na severnoj granici provincije Britanije, između zaliva Klid i Fort, podigao je tzv. Hadrijanov bedem koji je trebalo da štiti od upada Pikta i Škota. Podigao je više gradova, od kojih je najvažniji Hadrijanov grad u Trakiji (sadašnje Jedrene). Bio je veliki poštovalac grčke kulture i pokrovitelj umetnosti i pisao je stihove, vajao i slikao.
1712 – Rođen je pruski kralj Fridrih II Veliki, tipičan predstavnik pruskog militarizma, koji je tokom vladavine od 1740. do 1786. od Pruske stvorio evropsku silu. Kao pristalica ideje prosvećenosti, donekle je vladao u duhu prosvećenog apsolutizma. U dvorcu Sansusi okupljao je filozofe, pisce i umetnike, između ostalih i francuskog pisca i filozofa Voltera.
1732 – Rođen je francuski pisac Pjer Ogisten Karon de Bomarše, vesnik Francuske revolucije. Smelo je kritikovao podmitljivost sudija, pokvarenost društva i korupciju. Dela: komedije “Seviljski berberin”, “Figarova ženidba” – koje su inspirisale Đoakina Rosinija i Volfganga Amadeusa Mocarta da komponuju istoimene opere – autobiografsko delo “Memoari”.
1746 – Rođen je švedski kralj Gustav III, koji je od stupanja na presto 1771. do nasilne smrti 1792. vladao čvrstom rukom, ali je bio i veliki pokrovitelj umetnosti. Ratovao je protiv Rusije od 1788. do 1790. i bezuspešno je pokušavao da zauzme Petrograd. Inspirisan atentatom na njega u stokholmskoj operi u martu 1792, Đuzepe Verdi je napisao operu “Bal pod maskama”.
1776 – Rođen je nemački pisac Ernst Teodor Vilhelm Hofman, poznat kao Ernst Teodor Amadeus Hofman, čija su dela puna grotesknog humora, fantazije, hipnoze, telepatije, otuđenosti i strave, znatno uticala na evropsku književnost. Sadržaj tih priča kompozitor Žak Ofenbah koristio je za opere. Dela: “Fantastične slike u Kaloovom maniru”, “Đavolji eliksiri”, “Serpionova braća”, “Životni nazori mačka Mura”.
1847 – Rođen je srpski vojskovođa vojvoda Radomir Putnik. U dva srpsko-turska rata od 1876. do 1878. komandovao je Rudničkom brigadom i Veterničkim odredom, koje su se istakle na Javoru, Krevetu, Velikom Šiljegovcu, Đunisu, oko Pirota, prilikom oslobađanja Niša, Vranja i Gnjilana. U Srpsko-bugarskom ratu 1885. bio je načelnik Štaba Dunavske divizije, a 1890. postavljen je za pomoćnika načelnika Glavnog generalštaba. U program obuke starešina uveo je rešavanje taktičkih zadataka na Višoj školi Vojne akademije, u kojoj je predavao taktiku i generalštabnu službu. Komanda nad Šumadijskom divizijskom oblašću poverena mu je 1893. ali mu je 1895. oduzeta i 1896. penzionisan je pod sumnjom da sarađuje s Radikalnom strankom. Reaktiviran je 1903. i od tada se nalazi na mestu načelnika Glavnog generalštaba kao i ministra vojnog 1904, od 1906. do 1908. i 1912. U Prvom balkanskom ratu kao načelnik Štaba Vrhovne komande znatno je doprineo pobedi srpskih armija u Kumanovskoj, a zatim u i Bitoljskoj bici oktobra i novembra 1912. U Drugom balkanskom ratu 1913. pravovremeno je rasporedio i pripremio vojsku, predvidevši bugarski napad, što je bilo odlučujuće za trijumf u Bregalničkoj bici. U Prvom svetskom ratu 1914. veštim manevrisanjem i grupisanjem glavnine srpskih snaga doprineo je slamanju nadmoćnih austrougarskih trupa u Cerskoj i Kolubarskoj bici. Rukovodio je povlačenjem srpske vojske 1915. osujetivši nizom manevara nameru nemačke Vrhovne komande da je u sadejstvu s bugarskim i austrougarskim trupama opkoli i uništi. Saveznici su ga prethodno onemogućili da preventivnim udarom spreči Bugarsku da stupi u rat na strani Centralnih sila. Tokom povlačenja srpske vojske teško je oboleo i upućen je u Francusku na lečenje, gde je umro 1917.
1848 – Džejms Maršal je u Kaliforniji pronašao grumen zlata. U ratu 1846/7. Sjedinjene države su preotele tu teritoriju od Meksika. Čuvena “Zlatna groznica” započela je u decembru iste godine kad je izveštaje o pronalasku plemenitog metala potvrdio predsednik SAD Džejms Polk.
1879 – Izašao je prvi broj vojnog časopisa “Ratnik”. Tradicije tog uglednog glasila danas nastavlja list “Odbrana”.
1915 – Britanski ratni brodovi potopili su u Prvom svetskom ratu u Severnom moru nemačku krstaricu “Bliher” na kojoj je poginulo 870 ljudi.
1920 – Umro je italijanski slikar i vajar Amadeo Modiljani, čija su dela jedinstvena po prepoznatljivoj izduženosti figura. U Parizu je živeo od 1906. i jedan je od najznačajnijih predstavnika “Pariske škole”. Najviše je slikao ženske aktove i portrete, a u mladosti se bavio i skulpturom u kojoj se osećao uticaj afričke umetnosti.
1937 – Zaključen je jugoslovensko-bugarski “Pakt o večnom prijateljstvu”. Bugarska nije htela da pristupi Balkanskom paktu koji je garantovao nepovredivost granica, ali je ovaj sporazum potpisala.
1942 – Rođen je Milo Gligorijević, novinar, literata, izdavač. Diplomirao je književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu. Bio je novinar listova “Borba”, “Mladost”, “Nin” u kojem je bio i glavni urednik. U potonjem periodu posvetio se izdavaštvu. Dela: “Nestor iz vode”, “Odgovor Miće Popovića”, “Rat i mir Vladimira Dedijera”, “Izlazak Srba”, “Srbija na zapadu”.
1948 – Osnovan je Institut za nuklearne nauke “Vinča”, u prvo vreme kao Istraživački centar za realizaciju nuklearnog programa tadašnje FNRJ. Od aprila 1953. preimenovan je u “Institut za nuklearne nauke”.
1965 – Umro je Vinston Čerčil, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1953. premijer Velike Britanije od 1940. do 1945. i od 1951. do 1955. Član parlamenta postao je 1900. a od 1905. do 1921. bio je državni podsekretar za kolonije, ministar trgovine, unutrašnjih poslova, prvi lord Admiraliteta, ministar za municiju i ministar rata i vazduhoplovstva, ministar kolonija, a od 1924. do 1929. ministar finansija. Bio je ideolog i organizator intervencije protiv Oktobarske revolucije u Rusiji. Po dolasku nacista na vlast u Nemačkoj 1933. upozoravao je Britance na opasnost. Posle sloma
saveznika u Norveškoj i pada Francuske maja 1940. postao je premijer i vođa Konzervativne stranke. U maju 1943. uspostavio je vezu s Vrhovnim štabom NOVJ i potom je priznao Partizanski pokret kao, po njegovom uverenju, jedinu snagu koja se u Jugoslaviji bori protiv okupatora. Poražen je na izborima 1945. ali je posle pobede konzervativaca 1951. ponovo postao premijer. Dela: “Lord Rendolf Čerčil”, “Moje afričko putovanje”, “Liberalizam i socijalni problem”, “Istorija svetskog rata”, “Marlboro, njegov život i doba”, “Korak po korak”, “U borbu”, “Neumoljiva borba”, “Početak kraja”, “Memoari iz Drugog svetskog rata” (za njih je dobio Nobelovu nagradu iako je poznato da ih nije on pisao nego tim stručnjaka).
1972 – Japanski vojnik Šjoići Jokoi otkriven je na pacifičkom ostrvu Guam, gde se 28 godina skrivao u džungli, ubeđen da Drugi svetski rat još traje.
1973 – Pregovarač SAD Henri Kisindžer izjavio je da će Vijetnamski mirovni sporazum dogovoren na mirovnim pregovorima u Parizu značiti i kraj borbi u Laosu i Kambodži, a pregovarač Hanoja Le Duk To opisao je dokument kao “veliku pobedu za vijetnamski narod”. Borbe u Vijetnamu okončane su tek krajem aprila 1975. oslobađanjem Sajgona i američkom vojnom katastrofom.
1983 – Umro je američki filmski režiser Džordž Dui Kjukor, holivudski perfekcionista, posebno uspešan u muzičkoj komediji. Neki od njegovih filmova odišu diskretnošću, prefinjenim humorom i istančanim poznavanjem ljudske prirode, osobito ženske. Filmovi: “Male žene”, “Silvija Skarlet”, “Dama s kamelijama”, “Plinsko svetlo”, “Zvezda je rođena”, “Hajde da se volimo”, “My Fair Lady”, “Dejvid Koperfild”, “Filadelfijska priča”.
1986 – Gerilci Armije nacionalnog otpora bivšeg ministra odbrane Ugande Joverija Musevenija ušli su u glavni grad Kampalu i potpuno ovladali njime dva dana potom. Njegove snage skršile su
otpor vladinih trupa i zbacile vladu generala Tita Okela, koji je na vlast došao posle vojnog puča jula 1985. kada je oborena vlada Miltona Obotea. Okelo je pobegao u Sudan a Museveni je 29. januara proglašen novim šefom države.
1989 – U rudniku zlata u južnom Peruu poginulo je oko 100 rudara, pri čemu je većinu ugušio otrovni gas.
1996 – Varšavski vojni tužilac zvanično je otvorio istragu nad predsednikom vlade Poljske Juzefom Oleksijem, zbog njegove navodne špijunske aktivnosti za račun Moskve, što se naknadno pokazalo kao lažna optužba s ciljem eliminisanja političkog protivnika od strane poljskog predsednika Leha Valense.
1998 – U eksploziji koja je izazvala požar u oknu rudnika uglja Vangđiajing u kineskoj provinciji Liaoning poginulo je 77 osoba.
1999 – Jordanski kralj Husein potpisao je dekret kojim je starijeg sina Abdulaha odredio za naslednika na prestolu.
2004 – Američki svemirski robot “Oportjuniti” spustio se na Mars – tri sedmice posle “brata blizanca” robota “Spirit” i četiri sata potom počeo je da šalje snimke na Zemlju.
2007 – Umro je srpski akademik Ilija Stojanović, stručnjak za telekomunikacije. Osnivač je moderne Katedre za telekomunikacije u Beogradu, koju je vodio 19 godina. Bio je upravnik Zavoda za telekomunikacije i računarsku tehniku, savetnik Instituta “Mihajlo Pupin”, RTV Beograd. Biran je za predsednika svetske konfrencije ITU u Ženevi. Bio je ključni nosilac projekta uvođenja mobilne telefonije u Srbiji. Objavio je pet knjiga i učestvovao je u brojnim projektima telekomunikacionih sistema.
2007 – Umro je srpski akademik Nikola Milošević, književnik, filozof, kritičar, publicista. Bio je profesor Teorije književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu. Od 1991. redovni je član SANU. Predvodio je Zadužbinu “Miloš Crnjanski”. Veoma plodan autor, uvek društveno aktivan. Izvesno vreme bio je i narodni poslanik. Glavna dela: “Antropološki eseji”, “Roman Miloša Crnjanskog”, “Negativan junak”, “Ideologija, psihologija i stvaralaštvo”, “Andrić i Krleža kao antipodi”, “Zidanica na pesku”,”Šta Lukač duguje Ničeu”, “Filozofija strukturalizma”, “Dostojevski kao mislilac”, “Marksizam i jezuitizam”, “Psihologija znanja”, “Antinomija marksističkih ideologija” i “Pravoslavlje i demokratija”. Dobitnik je nagrade Beograda (Oktobarske) i nagrade “Isidora Sekulić” 1982. (koju je odbio da primi).
2011 – Dogodila se eksplozija na moskovskom aerodromu “Domodedovo”. Bombaš samoubica aktivirao je eksploziv i ubio 35 a ranio 180 osoba.
2020 – Dva slučaja zaraze korona virusom, prvobitno potvrđenog u Kini, zabeležena su u Francuskoj, u blizini Pariza i u Bordou. Veruje se da su to prvi zabeleženi slučajevi u Evropi. Šest dana potom, Svetska zdravstvena organizacija saopštila je da koronavirus predstavlja vanrednu situaciju na globalnom nivou.
2022 – Umro je Stevan K. Pavlović, britanski istoričar srpskog porekla. Bio je profesor emeritus Univerziteta Sautempton, član Kraljevskog istorijskog društva u Londonu. U mladosti se bavio žurnalistikom, a od 1965 do 1997 predavao je u Sautemptonu, istoriju Balkana. Sin je Koste Pavlovića, diplomate i šefa kabineta predsednika vlade Kraljevine Jugoslavije, pored drugih Dušana Simovića i Slobodana Jovanovića, i praunuk Koste St. Pavlovića, političara iz vremena Obrenovića, saradnika Jovana Ristića. Dela: “A History of the Balkans”, “Serbia: The History Behind the Name”, “Hitler’s New Disorder: The Second World War in Yugoslavia”, “Božid’art: Istorija života, dela i okruženja Božidara Karađorđevića, pariskog umetnika i balkanskog kneza (1862-1908)”.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
