NOVI SAD – Danas se navršavaju 82. godine od zloglasne Novosadske racije, kada su mađarski fašisti pobili veliki broj Novosađana, a potom ih bacili u ledene vode Dunava.
Pored građana Novog Sada, stradali su i Srbi i Jevreji širom Šajkaške oblasti i Južne Bačke. U samoj raciji u Novom Sadu, stradalo je oko 1.300 ljudi, dok je u Bačkoj stradalo oko 5.000. Ubijanja su vršena u Čurugu, Žablju, Titelu, Bečeju, Srbobranu, Temerinu, Đurđevu…
Događaji koji su predhodili raciji
Slomom Jugoslavije u aprilu 1941. godine, Bačka se našla u mađarskoj okupacionoj zoni. Po uspostavljanju mađarske fašističke vlasti, započinju progoni i ubistva Srba i Jevreja.
Neposredan povod za raciju širokih razmera, bila je aktivnost Šajkaškog partizanskog odreda, a mađarski fašist su se odlučili da sprovedu odmazdu.
Ubistva Srba i Jevraja započeta su 4. januara u Žablju i Titelu, da bi svoju kulminaciju doživela između 21. i 23. januara Novosadskom racijom.
Sva stratišta Novosađana
Racija u Novom Sadu započeta je 21. januara 1942. godine u 6 časova ujutru u Rumenačkoj ulici. Žrtve su izvođene ispred kuća, a zatim ubijane na ulici. Mađarski fašisti nisu hteli (a ni mogli, zbog zaleđenog tla) da kopaju jame za svoje žrtve na -20 stepeni celzijusa. Žrtve su trpane u kamione, a zatim odvožena na novosadsku plažu Štrand. Tu su pravljenje rupe u ledu, a tela bacana kroz njih u ledene vode Dunava.
Na uglu Miletićeve i Grčkoškolske ulice vršena su masovna ubistva Srba i Jevreja iz ovih i okolnih ulica. Tu su žandarmi i vojnici dovodili grupe ljudi, kojima je naređivano da kleknu u sneg. Posle toga im je pucano u leđa, a žrtve su padale licem na tlo.
Na ovo mesto dovođeni su ne samo odrasli muškarci nego i žene i deca, pa i odojčad u naručju majki. Pre nego što bi se leševi odvukli, vojnici su im skidali bunde, cipele i ostale vredne stvari.
Kasarna u Futoškoj ulici, takođe je postala stratište Novosađana. Jedna velika grupa ljudi dovedena je 23. januara iz okolnih ulica u dvorište kasarne, gde su ih vojnici sve pobili. Dok su leševi ležali na zemlji, jedan od oficira se izdrao vojnicima: „Sklonite ove crkotine da ih ne gledam“.
Popularna novosadska plaža Štrand, je mesto gde je likvidiran najveći broj civila. Srbe i Jevreje iz svih delova grada dovozili su kamionima ili su pod stražom, peške, sprovedeni do pred sam ulaz u Štrand. Tu su bili postrojavani u redove i čekali su da budu uvedeni pojedinačno ili u grupama na plažu, odakle su se čuli pucnjevi pušaka i zapomaganje žrtava.
Na pravoslavno Uspensko groblje mađarski fašisti su dovodili stanovnike okolnih ulica, većinom Jevreje, i ubijali ih ili na ulazu u groblje ili na samom groblju. Posle masovnog streljanja nevinih žrtava, mrtvačnica je bila sva od krvi, a zidovi izrešetani mecima. Takođe su ubijeni i grobar, njegova žena i dvoje dece, jedno od 9 a drugo od 13 godina.
Novosađani su na streljanje izvođeni i na obalu Dunava, današnji Kej Žrtava racije i igralište fudbalskog kluba NAK.
Jedna od najtužnijih priča u tim teškim danima, svakako je stradanje porodice Jovandić, kada je majka petorice sinova bila primorana da gleda iz kuće kako joj sinove streljaju u dvorištu. Najmlađi je imao 15, a najstariji 28 godina. Takođe, novosadska porodica Kolarov je zatrta kada je ubijeno njenih 9 članova.
Ubijanje nedužnih Srba i Jevreja, pratile su i pljačke njihovih kuća i imovine. Mađarski fašisti skidali su i uzimali sa mrtvih tela lančiće, nakit, prstenje, odeću i obuću. Zapravo sve što je imalo ikakvu vrednost.
Jevrejska zajednica je na svojoj koži najviše osetila surovost fašističkih okupatora. Čak 9 jevrejskih zajednica u Južnoj Bačkoj je potpuno istrebljeno tokom racije. Jevreji koji su preživeli raciju, konačno su na proleće 1944. godine, deportovani za Aušvic, iz kojeg se niko nije vratio. Od predratnih 4.000 novosadskih Jevreja, oslobođenje je doživela tek nekolicina.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
