BEOGRAD – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke obeležava se svake godine 20. marta, sa ciljem da se podigne svest opšte javnosti o značaju prevencije, ranog otkrivanja bolesti i pravovremenog započinjanja lečenja osoba obolelih od karcinoma dojke, s obzirom da je rak dojke vodeći uzrok oboljevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta.
Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“ iz 2022. u Republici Srbiji registrovano je 4.489 novoobolelih i 1.646 umrlih žena od raka dojke.
Srbija, u ovom pogledu ne zaostaje za svetskim trendovima, pa je tako i u našoj zemlji rak dojke vodeći maligni tumor u obolevanju i umiranju žena, navodi se na sajtu Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd.
Ova maligna bolest predstavlja i jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji i on je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.
Ono što je zabrinjavajuće je da se rak dojke kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno.
Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4 odsto) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2 cm i lokalizovan je na tkivu dojke.
Nažalost, studije su pokazale da je kod skoro 50 odsto žena njegova veličina bila preko 2 cm, sa već postojećim bližim ili udaljenim metastazama, što može predstavljati jedan od razloga velike smrtnosti žena obolelih od raka dojke u Srbiji. Imajući ovo u vidu, kao jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od ove bolesti je rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.
Skrining je preliminarno otkrivanje do tada neprepoznatih poremećaja zdravlja u fazi kada nema nikakvih simptoma bolesti, uz pomoć lako i brzo primenljivih postupaka (testova). To je testiranje većeg broja ljudi koji nemaju tegobe vezane za ispitivano oboljenje ili se smatraju zdravim.
Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski preventivni pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedenog uzrasta na dve godine.
Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalja u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.
Organizovani skrining raka dojke se kontinuirano sprovodi u ukupno 35 opština na teritoriji Srbije, u kojima se mamografsko snimanje obavlja u samim zdravstvenim ustanovama, a dodatno u 21 opštini, u kojima se snimanje vrši mobilnim mamografom.
Sa teritorije Grada Beograda, u program je uključeno devet domova zdravlja (Lazarevac, Palilula, Stari grad, Novi Beograd, Rakovica, Zvezdara, Obrenovac, Zemun i Surčin).
Zahvaljujući programima ranog otkrivanja i napretku u primeni adekvatne terapije, danas karcinom dojke nije više „fatalno oboljenje”. U posmatranom periodu više od 85 odsto novodijagnostikovanih karcinoma su označeni kao rani karcinomi.
Ipak, 15 odsto žena je sa uznapredovalim metastatskim karcinomom dojke.
Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje – pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je spasiti puno života i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.
Prema poslednjim dostupnim podacima Svetske zdravstvene organizacije i procenama Međunarodne agencije za istraživanje raka za 2022. godinu, u svetu je registrovano oko 2.297.000 novoobolelih žena svih uzrasta od karcinoma dojke, dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih.
Prema poslednjim podacima istih izvora, u Evropi je registrovano više od pola miliona novoobolelih žena od raka dojke a umrlo je oko 144.000 žena.
Kada se otkrije na vreme rak dojke je izlečiv u preko 90 odsto slučajeva, jer su tada terapijske mogućnosti veće i lečenje je efikasnije, čime se podiže kvalitet života obolelih žena.
Prema procenama Međunarodne agencije za istraživanje raka, karcinom dojke kod žena predstavlja najčešće maligno oboljenje, ispred kolorektalnog karcinoma, karcinoma pluća i karcinoma grlića materice.
Kada govorimo o vodećim uzrocima smrti od malignih bolesti kod žena, karcinom dojke se takođe nalazi na prvom mestu, ispred karcinoma pluća, karcinoma grlića materice i kolorektalnog karcinoma.
Najvažniji faktori rizika za nastanak karcinoma dojke pored svakako ženskog pola, su i starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, gojaznost, konzumacija alkohola, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, fizička neaktivnost i uticaj geografskog podneblja.
