Dan koji je promenio svet: Verovali su da je bog dao bogatstvo srednjoj klasi, a onda su usledili panika, ubistva, glad i prostitucija

Crni utorak (Crni četvrtak ili Crni petak) je naziv za krah berze deonica u Njujorku 25. oktobra 1929. Pojam je različit jer se zbog geografske udaljenosti na drugim berzama (London, Berlin) i tadašnjih mogućnosti komunikacija krah par dana kasnije proširio.

Nastala je Velika depresija, dolazi do masovnog zatvaranja fabrika i otpuštanja radnika. Reakcije zemalja su bile različite. Dok je vlada SAD pod Ruzveltom uvela program zapošljavanja pod imenom Nju dil, vlada Vajmarske republike (današnje Nemačke) pod kancelarom Briningom uvela je mere štednje, što je pogoršalo situaciju.

To je bio najrazorniji pad tržišta deonica u istoriji Sjedinjenih Država, kad se uzme u obzir pun opseg i trajanje njegovih naknadnih učinaka. Krah Londonske berze u septembru je označio početak 12 godina duge Velike depresije koja je uticala na sve zapadne industrijalizovane zemlje.

Nakon završetka Prvog svetskog rata SAD masovno daju kredite inostranstvu, posebno evropskim zemljama koje su snosile njegove posledice. Konjunktura je u SAD-u rasla zahvaljujući novim otkrićima (radio, putnički avion, telefon) i lančanoj proizvodnji. Nova revolucija u industriji omogućila je samo u SAD-u proizvodnju oko 15 miliona automobila godišnje. Prosperitet i euforija su doveli do ulaganja na tržištu kapitala, tj. berzi. Kako su rasli dobici deoničkih društava tako su rasli i kursevi njihovih deonica. Primera radi cena deonice proizvođača aviona Wrigth Aeronautics je od početka 1928. pa do kraja iste godine narasla od 69 na 290 dolara. Deonice RCA (Radio Corporation od America) su u istom periodu narasle od 85 na 420 dolara. U proseku deonice su narasle tokom perioda 1921-1929 za oko 400%. Vladala je opšta euforija. Berzovni indeks Dau Džouns je 1923. po prvi put u istoriji prešao 100 poena. Tadašnji predsednik Herbert Huver je izjavio:

– Bliže smo nego ikad konačnoj pobedi nad siromaštvom u našoj zemlji.

 

Tagovi:

Pročitajte još:

Претрага
Close this search box.