Da li znate šta je “Krvavi put” u Norveškoj, i zašto je važan za istoriju Srbije?

OSLO – Predsednik Srbije Aleksandar Vučić položio je danas u Oslu venac na spomenik stradalim Jugoslovenima u okupiranoj Norveškoj u Drugom svetskom ratu.

Malo je poznato da Norvešku i Srbiju, pored mnogo pozitivnih veza, veže i tužna zajednička istorija, tokom Drugog svetskog rata, izgradnja takozvanog “Krvavog puta” i železnice koja prati taj put, na samo severu Norveške, iznad polarnog kruga.

Ali krenimo od početka.

Tokom leta 1942. godine 2288 zarobljenika poslato je iz tadašnje Jugoslavije u Norvešku, najvećim delom iz Banata (koji je bio pod nemačkom okupacionom vlašću tokom Drugog svetskog rata) i centralne Srbije (okolina Prokuplja i Gornjeg Milanovca). Po dolasku razmešteni su na pet različitih lokacija na samom severu Norveške.

Nem­ci­ma je u oku­pi­ra­noj Nor­ve­škoj bi­la po­treb­na rad­na sna­ga za iz­grad­nju pu­te­va i pru­ga u se­ver­noj Nor­ve­škoj, za tran­sport tru­pa i opre­me.

Nemačke SS trupe su upravljale kampovima, a nemački vojnici bili su zaduženi za obezbeđenje, zajedno sa norveškim kvislinzima. Iako su zarobljenici poslati u Norvešku kako bi gradili puteve, krajnji cilj ratnih radnih logora bio je eliminisanje zarobljenika. Do kraja rata, u logore je stiglo još 1972 zarobljenika, među kojima je bilo i dece od 12 godina. Ukupan broj zarobljenika iz tadašnje Jugoslavije (najvećim delom Srbi) u Norveškim logorima, tokom Drugog svetskog rata je 4260!

Grupa zarobljenika iz tadašnje Jugoslavije bila je najgore tretirana na tlu Norveške tokom Drugog svetskog rata. Od 2288 zarobljenika (uglavnom srpske nacionalnosti, seljaka) koji su stigli u Norvešku 1942. godine, 73% umrlo je u prvih devet meseci. Najozloglašeniji kamp, sa stopom smrtnosti od 82%, bio je Kamp Beisfjord koji je postojao samo četiri meseca. Najgori masakr dogodio se u tom kampu 18. juna 1942. godine kada je ubijeno 287 zarobljenika , pod sumnjom da su zaraženi tifusom.

U periodu mart – april 1943. godine trupe Vermahta preuzele su kontrolu nad svim zarobljenicima, i tada se uslovi u kampovima postepeno “popravljaju”. Nova grupa jugoslovenskih zarobljenika se iz Nemačke transportuje u Norvešku. Do kraja rata, svi jugoslovenski zarobljenici skupljeni su u jedan kamp u Arktičkom krugu koji se nalazio na planini Saltfjelet, blizu mesta Rognan.

Jugoslovenski zarobljenici, koji su umrli u kampovima severne Norveške, sahranjeni su na Jugoslovenskom ratnom groblju u mestu Botn u Saltdalu. Groblje, na kome je sahranjeno 2074 jugoslovena, zvanično je podignuto 26. septembra 1954. godine

Delegacija Skupštine AP Vojvodine 2017. godine posetila je ovo, najveće groblje, a sa njima zajedno je bio i Norveški kralj Nj.K.V. Harald Peti, koji je tada odao počast stradalima.

U mestima u kojima su se tokom Drugog svetskog rata nalazili logori, zahvaljući prijateljstvu norveškog naroda, njihovoj iskrenoj empatiji prema stradalima i ljubavi prema Srbiji, 2017. godine podignute su specijalne info table koje imaju popisana imena svih stradalih, mahom Srba iz Banata (Melenci, Kikinda) i centralne Srbije (Gornji Milanovac i okolina Prokuplja).

U Narviku je 1964. godine osnovan Narvik Centar za rat i mir,  muzej gde se čuvaju svedočanstva i eksponati u vezi sa „Krvavim putem“ i boravkom više od 4000 ljudi sa teritorije nekadašnje Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata. Narvik Centar za rat i mir finansiraju norveško ministarstvo za obrazovanje i ministarstvo odbrane, kao i opština Narvik.

O tim do­ga­đa­ji­ma je kod nas ob­ja­vlje­no ne­ko­li­ko knji­ga, ko­je da­nas ret­ko mo­gu da se na­đu u be­o­grad­skim bi­bli­o­te­ka­ma i knji­ža­ra­ma. Naj­zna­čaj­ni­ja je mo­no­gra­fi­ja auto­ra Lju­be Mla­đe­no­vi­ća, pre­ži­ve­log lo­go­ra­ša, ko­ja je iz­da­ta 1991. pod na­zi­vom „Pod ši­from Vi­king”. U knji­ža­ra­ma se mo­že na­ći knji­ga nor­ve­škog auto­ra Knu­ta Flu­vi­ka To­re­se­na „U Nor­ve­šku, u smrt”, iz­da­ta 2015. Autor je isto­ri­čar, ma­jor nor­ve­ške voj­ske, sa­rad­nik is­tra­ži­vač­kog cen­tra „Si­mon Vi­zen­tal” iz Tel Avi­va, ko­ji je bio u nor­ve­škoj je­di­ni­ci mi­rov­nih sna­ga na Ko­so­vu i 2004. godine i spre­čio na­pad Al­ba­na­ca na srp­sko se­lo Ča­gra­vi­cu kod Pri­šti­ne. Knji­ga je pi­sa­na na osno­vu ka­zi­va­nja pre­ži­ve­log lo­go­ra­ša Ni­ko­le Ro­ki­ća.

Pročitajte još:

Vučić odao počast stradalim Jugoslovenima u Norveškoj

OSLO – Predsednik Srbije Aleksandar Vučić položio je danas u Oslu venac na spomenik stradalim Jugoslovenima u okupiranoj Norveškoj u Drugom svetskom ratu. Vučića su na groblju, uz visoke vojne počasti, dočekali komandant tvrđave Akešhus Arne Operud i generalni sekretar Ministarstva odbrane Frede Hermansen.   View this post on Instagram   A post shared by […]

Opširnije

Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.