Da li ste znali da je Novi Sad nekada bio lider srpske avio-industrije? Da, dobro ste pročitali – lider srpske avio-industrije, ma koliko to danas neverovatno zvučalo.
Naime, u Šumadijskoj ulici na broju 12 nekada se nalazila i prva srpska fabrika aviona, automobila i strojeva Ikarus.
Fabrika Ikarus imala je vrlo skroman početak, kao malo novosadsko preduzeće po imenu Industrija motora Protić i drugovi i bilo je prezaduženo.
Firma je u stečaj otišla 1923. godina, a tada je preuzima penzionisani vojni pilot hidroaviona Dimitrije Konjović, inače mlađi brat čuvenog srpskog kompozitora Petra Konjovića.
Naime, Dimitrije Konjović se odlučio na ovakav poslovni potez nakon što je zaključio da budućnost leži u vazduhoplovnoj industriji. Sa svojim prijateljem inženjerom Josipom Miklom i još nekoliko preduzimljivih ljudi, Konjović osniva Ikarus – prvu srpsku industriju aeroplana, automobila i strojeva.
Prvobitno je firma nazvana Kovačević i komp, ali je vrlo brzo promenila ime u Ikarus.
Počeci rada fabrike su bili vrlo skromni, mada ni avioni tada nisu bili komplikovani kao danas. Dovoljno je reći da je za potrebe proizvodnje zakupljena susedna fabrika nameštaja, koja je poslužila za proizvodnju drvenih delova aviona, dok su ostali delovi od metala i motori nabavljeni u vojnom arsenalu u Beču.
Fabriku Ikarus na startu su činila dva službenika, jedan poslovođa, 6 radnika i 4 šegrta koji su za rad imali 2 glodalice, 4 struga, parni čekić, nekoliko bušilica i podosta ručnog alata.
Svi avioni koje je Ikarus proizvodio do 1925. godine služili su za obuku pilota. Tada komanda Vojnog vazduhoplovstva odlučuje da fabrici ukaže poverenje i kada su u pitanju ratne letilice. Ikarus je dobio narudžbinu od 200 aviona Potez 25. Međutim, postojao je uslov – preseljenje u dubinu državne teritorije.
Vlasnici Ikarusa odmah su prihvatili sve, a pogon za proizvodnju ratnih aviona fabrika je podignut u Zemunu.
Danas, kao podsetnik da je Novi Sad nekada bio začetnik avio-industrije u Srbiji, podseća još samo stara kapija sa nekadašnjeg ulaza u fabriku. Kapija se nalazi u blizni Saobraćajne škole “Pinki” i Srednjoškolskog doma “Brankovo kolo”, u ulici Episkopa Visariona.
Na prostoru parcele koju danas zauzima kasarna Jugovićevo (nekada Majevica), u doba kada je Novi Sad bio prestonica srpske avio-industrije, nalazio se vojni aerodrom.
Aerodrom je otvoren 1913. godine, oduvek je bio vojnog karaktera i dugo godina je bio bez naziva, tačnije sve do pogibije komandanta vazduhoplovnog puka pukovnika Jovana Jugovića 1926. godine. Ime je zvanično dobio 1928. godine, po nastradalom avijatičaru, te je poneo naziv Jugovićevo.
U početku je imao samo travnate piste za sletanje i uzletanje vojnih aviona, dok su hangari bili na susednom Sajlovu. Tek 1916. godine izgrađeni su prvi aerodromski objekti, kasarna i zgrade za tehničke radionice.
Između ostalog, na ovom aerodromu bila je prva pilotska škola, a tu su se nalazile i škole za rezervne vazduhoplovne oficire, za izviđače, avio-mehaničare, i druge specijalističke svrhe.
Na ovom aerodromu priređivana su takmičenja za kraljev pehar, na rođendan prestolonaslednika Petra (6. septembra).
Tokom Drugog svetskog rata, tačnije 1941. godine teško je bombardovan. Nakon okupacije našao se pod nemačkom upravom, koja je za ponovno osposobljavanje aerodroma izbetonirala pistu u dužini od 800 metara, te ga koristila za misije ka istočnom frontu.
Od oktobra 1944. godine, nakon oslobođenja Novog Sada, postaje domaći aerodrom i korišćen je u misijama daljeg oslobođenja zemlje.
Sve do početka šezdesetih godina bio je aktivan, a tu se nalazila baza čuvene 63. padobranske jedinice, koja je tek kasnije prebačena u Niš.
Aerodrom je vremenom izgubio na značaju, prvenstveno kada su fabrike aviona izmeštene na druge lokacije, kao i zbog činjenice da nije imao klasičnu betonsku pistu, već samo betonirane rulne staze. Drugim rečima, postao je neperspektivan, posebno ako se ima u vidu da je već tada postojalo nekoliko boljih aerodroma u njegovoj relativnoj blizini, poput Sombora, Zrenjanina, Kovina, Zemuna i kasnije Batajnice.
Takođe, već tada je bilo jasno u kom pravcu će se kretati budućnost razvoja aviona, odnosno ka razvoju mlaznih aparata, a za čije potrebe je Aerodrom Jugovićevo bio neuslovan. Osim kasarne koja se još uvek nalazi na tom mestu, ni nema drugih tragova pređašnjeg vojnog aerodroma.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
