NOVI SAD – Građani Srbije danas imaju privilegiju da vide maestralno delo, sliku, “Blagoveštanski sabor” koju je naslikao Vlaho Bukovac, a koja je pre 29 godina ukradena iz dvorca Dunđerskih u Čelarevu. Slika je samo danas izložena u Muzeju Vojvodine, a posle toga ide na restauraciju, nakon koje će ponovo biti izložena.
Slika “Blagoveštanski sabor” predstavlja neprocenjivo delo srpske istorije i umetnosti, ne samo zato što je svedok jednog vremena, jednog događaja, već zato što je krucijalna za indetitet srpskih velikana i generalno srpskog roda.
Vlaho Bukovac slikar ovog maestralnog dela, poreklom iz Dalmacije, bio je oduševljen Srbijom i sprskom tradicijom. Učio je slikarstvo u slikarskim školama krajem 19. veka u Parizu, a više puta je boravio u Srbiji, ne krijući oduševljenje životom Srba. Na poziv Milana Obrenovića radio je portret njegovoj ženi Nataliji, a posle i portrete porodici Karađorđević. Radio je više puta portrete kraljevskim porodicama u Evropi, a rado boravio u Srbiji i Crnoj Gori. Upoznat sa sprskim aristokratama, uglednim ličnostima kakav je i sam bio, 1901. godine ima priliku da slika upravo sliku za kojom se tragalo punih 29. godina, “Blagoveštanski sabor”.
Slika “Blagoveštanski sabor” jedna je od najznačajnijih srpskih umentina i slika. Nastala je po porudžbini trgovca Petra Nikolića koji je bio visoko cenjen po akademskoj reprodukciji umetnina, s toga njegovom idejom nastaje ovo veliko delo.
Zanimljivo je da sliku krase tadašnje bitne ličnosti političkog i društvenog miljea, poput tadašnjeg gradonačelnika Svetozera Miletića, Đorđa Stratimirovića, Jovana Hadžića i Jovana Subotića. Slika je izvedena kao ulje na platnu, a malim, ćiriličnim potpisom u donjem desnom uglu se potpisao i slikar – “bukovac cavtat 1901“. Na slici, na prednjem delu, se uočavaju znamenite ličnosti Sabora, dok iza u sedećem položaju se nalazi preko 50 ličnosti od kojih su neki važni politički poglavari, političari, ali i predstavnici plemićkih porodica.
Istorijiski osvrt na Blagoveštanski sabor 1861. godine:
Austrijski car je dozvolio Srbima da održe Blagoveštanski sabor u Sremskim Karlovcima aprila 1861. godine. Odlučeno je da ovaj sabor bude raspravno političkog a ne crkveno školskog karaktera. Činjenica je, da je odlukom da se dozvoli Srbima da organizuju sabor političkog i raspravnog karaktera, bečki dvor priznao Srbe kao poseban politički narod. Navedena situacija je izazvala radost među srpskim, ali i veliko negodovanje među mađarskim političkim krugovima. Austrijska kruna je na ovaj način ponovo primenila pravilo – zavadi pa vladaj, na kom su u 19. veku počivali odnosi u austrijsko-mađarko-srpskom trouglu.
Da bude carski komesar za Blagoveštenski sabor, određen je general-major Josip Filipović. Po pravilniku koji je sastavio Đorđe Stojaković, a prihvatio dvor, Sabor je pored patrijarha (predsednika sabora) i tri vladike, trebalo da broji još 75 delegata – od čega 25 iz monaško-svešteničkih redova, a preostalih 50 iz građanskog staleža. Izbori za sabor su bili elektorskog tipa, naime prvo su izabrani birači, koji su izglasali poslanike. Ipak ove izbore je karakterisala velika demokratičnost i široko biračko pravo. U gradovima Novom Sadu, Velikom Bečkereku i Vršcu birana su po dva poslanika, a u Somboru i Kikindi po tri. Svaki srez je davao po jednog poslanika na 500 birača, a opštine sa manje birača mogle su da biraju po jednog poslanika. Za poslanika je mogao da se kandiduje svaki Srbin, austrijski državljanin koji je imao minimium 30 godina i sva građanska prava. Pored Majske skupštine ovo je jedini srpski sabor na području habzburške monarhije na kome se iskristalisala prava elita srpske inteligencije svog vremena. Uvažavajući činjenicu da je na saboru za najviši kler, monaštvo i sveštenstvo unapred bilo rezervisano 29 mesta, sabor je zadržao konzervativno-klerikalni karakter.
Bez obzira na idejna i ideološka razmimoilaženja među delegatima, sve grupe na saboru su se zalagale za to da se Srbima mora obezbediti jedna posebna autonomna Vojvodina na području Južne Ugarske, kao politička i teritorijalna autonomija. Dominantni konzervativci i klerikalci, su smatrali da se autonomna Srpska Vojvodina može ostvariti isključivo oslanjanjem na austrijskog cara, pozivajući se na stare srpske privilegije i carska obećanja, koja su nebrojeno puta do tada bila izigrana i pogažena. Patrijarh Rajačić i dvorski savetnik Đorđe Stojaković su bili noseći stubovi ovakve politike.
Slika je postala vlasništvo Muzeja Vojvodine otkupom 15. aprila 1953. godine, a prilikom provale u dvorac u Čelarevu 28. novembra 1993. ukradena je zajedno sa još tri slike.
Jedan od dvoraca koji je duboko povezan sa srpskom književnošću i umetnošću jeste dvorac porodice Dunđerski u Čelarevu. No, kada je nastao, niti je bio poznat pod imenom najbogatije vojvođanske porodice, niti se selo tako zvalo. Tada je to bio Čib, u kome je Dunđerski osnovao čuvenu pivaru. A prethodno se i dvorac zvao Bezeredi, po prethodnom vlasniku.
Porodica Dunđerski vodi poreklo iz Hercegovine, živeli su u selu Višnjevo, u okolini Gacka, odakle su se preselili u mesto blizu Subotice. Nakon Rakocijevog ustanka odlaze u Sentomaš, današnji Srbobran, gde i danas žive njihovi potomci.
Lazar je u svom dvorcu često dočekivao uvažene goste, kao što su to bili: Nikola Tesla, Paja Jovanović, Stevan Todorović i Laza Kostić koji je upravo ovde, u čast ljubavi prema Lenki Dunđerski, napisao najlepšu ljubavnu pesmu „Santa Marija della Salute“. U nekoliko navrata i sam kralj Aleksandar I Karađorđević bio je gost dvorca u Čelarevu.
Istorijski značaj imanja Dunđerski nastavljen je i nakon oduzimanja, kada je u periodu 1947-1952. godine, nakon završetka Drugog svetskog rata, imanje pripalo Predsedništvu vlade FNRJ, a dvorac postao rezidencija Josipa Broza Tita.
Park oko dvorca je vredan zbog zastupljenosti retkog rastinja. Park je u svojoj suštini sačuvao osobenosti iz vremena Bezeredijevih, ali je usavršen u vreme Lazara Dunđerskog i njegovi planeri su pratili evropske trendove, uključujući i donošenje egzotičnog rastinja, kao što je drveće sa Bliskog Istoka, Afrike i Indije. Nasuprot velikog dvorca sačuvana je ekonomska zgrada, čija dvorišna fasada ponavlja elemente sa starijeg dvorca.
U 12 prostorija dvorca, u periodu 1968-2002. godine, bio je smešten Muzej stilskog nameštaja i predmeta primenjene umetnosti, koji su izrađeni u stilovima baroka i rokokoa do secesije i neoklasicizma, a prikupljani širom Vojvodine.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
