SUBOTICA – Ova izuzetna građevina koja se nalazi u srcu Subotice izdvaja se od ostalih Evropskih sinagoga po organizaciji prostora i spada među sinagoge vizantijskog tipa crkve.
Subotičke ulice kriju mnoge, austrougarske arhitektonske bisere. Kako biste otkrili najpopularnije građevine iz ovog perioda, predlažemo Vam da posetite ovaj grad, a za početak možete pogledati naš video o sinagogi koja je svakako jedan od njih.
Sagrađena je 1902. prema projektu budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Deže Jakaba, saradnika arhitekte Edena Lehnera, tvorca mađarske varijante secesije. Smelih i modernih arhitektonskih rešenja, savršenog sklada konstrukcije i dekoracije.
Sinagoga je istorijska ostavština jevrejske zajednice i postala je neotuđiv deo mađarske kulture na teritoriji Srbije od istaknutog značaja, biser evropskog građevinarstva. Njenu obnovu su zajedničkim delovanjem omogućili Srbi, Mađari i Jevreji iznad svih političkih i partikularnih interesa. Jedna zgrada sa takvim parametrima je bila rođenje institucije za primer.
Projektanti su sproveli u delo zamisao da vernici koji dolaze na bogosluženje budu obasjani radošću zbog pozlaćene, reljefne ornamentike koja upućuje na duhovno bogatstvo Jevreja. Sinagoga, 1975. godine proglašena je za spomenik kulture, dok je 1990. godine utvrđena za nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja, pre svega zbog arhitektonskih inovacija.
Izvorno je u prizemlju bilo 950 mesta za sedenje za muškarce, a na galeriji još 530 za žene. Na galeriju može se doći preko kapija, koje su postavljene na četiri ugla objekta, prolazeći kroz vetrobrane i penjući se stepeništima. Njenoj gracioznosti doprinose dva reda prozora-vitraža koji daju dozu prozračnosti i igru svetlosti kroz oblike i boje crteža.
Drevne poruke, kao i arhitektura, koloristika i ikonografija čitave sinagoge propovedaju o smislu života – ljubavi. Na duguljastim površinama između pandantifa nalaze se citati iz Starog zaveta na hebrejskom i mađarskom jeziku: „VOLI VEČNOST, TVOGA BOGA”, i „VOLI SVOG BLIŽNjEG KAO SAMOGA SEBE”.
Dvokrilna lučna vrata su dekorisana secesijskom, folklornom ornamentikom, iznad se nalazi večni plamen i hebrejski natpis, u prevodu: „SVUDA VIDIM GOSPODA ISPRED SEBE”. Unutrašnjost ormana je neboplava, na kojoj su razasute zlatne zvezde, simbolišući svemir. Tu se nalaze držači svitaka tore, njihova secesijska rezbarija se uklapa u stil hrama.
Istorija orgulja se može rekonstruisati na osnovu intervjua sa Juditom Hajdok, budimpeštanskom orguljašicom, stručnjakom za orgulje, koordinatorkom i nadzornicom rekonstrukcije, odnosno sa Tiborom Aproom, graditeljem orgulja iz Bačke Topole, objavljenih u listu „Mađar so“.
Orgulje sinagoge završene su za svečano otvaranje objekta. Izrađene su u Temišvaru, u radionici Lipota Vegenštajna. S obzirom na spomenute okolnosti nije nimalo čudno da su orgulje subotičke sinagoge građene u isto vreme i sa istom dispozicijom kao orgulje sinagoge u Segedinu. Njihova unutrašnja struktura je skoro identična, a značajnija odstupanja se primećuju uglavnom na spoljašnjem ormaru. Segedinske se sastoje od dva ormara, i vidljive su iz naosa hrama, dok su subotičke orgulje postavljene iza paravana. Subotičke orgulje imaju 21 registar što ih svrstava u orgulje srednje veličine.
Obnovljena sinagoga nakon restauracije dobila je novu namenu. Prvenstveno služi kao turistička destinacija, mesto gde će se održavati manifestacije tradicionalne i klasične muzike, međunarodni i domaći kongresi, savetovanja od istaknutog značaja, i druge velike kulturne manifestacije prema godišnjem planu Fondacije Subotička sinagoga.
Subotičke ulice kriju mnoge, austrougarske arhitektonske bisere. Kako biste otkrili najpopularnije građevine iz ovog perioda, predlažemo Vam da posetite ovaj grad, a za početak možete pogledati naš video o sinagogi koja je svakako jedna od njih.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
