Te subote 16. maja 1992. godine u okolini Bihaća u BiH, osetila se velika tutnjava i seizmička aktivnost jačine skoro 9 stepeni po Merkalijevoj skali.
Oni koji su gledali u vrh planine Plješevice mogli su da vide gust crni dim koji je kuljao sa nje. Mnogi su pomislili da je nastala kataklizma ili proradio vulkan na planini. Međutim eksploziju je izazvala tadašnja Jugoslovenska narodna armija, koja je uz pomoć 56 tona eksploziva, urušila podzemni aerodrom Željava ispod planine.
Najveći vojni projekat bivše Jugoslavije i najveća podzemna vojna baza u Evropi.
Jugoslovenska vojna delegacija prilikom posede švedskom vazuhoplovstvu 1955. godine, imala priliku da poseti podzemni vojni aerodrom. Po povrtku u državu pristupilo se planu za izgradnju sličnog objekta. Za lokaciju podzemne baze i aerodroma, izabrana je planina Plješivica na severozapadu BiH, na granici sa Hrvatskom.
Izgradnja je započeta 1958. godine i trajala je punih 10 godina. Ovaj grandiozni projekat koštao je tadašnjih 8 milijardi dolara. Podzemni aerodrom imao je 4 ulaza koja su bila obezbeđena ogromnim vratima od armiranog betona. Iz ulaza nastavljale su se piste za avione. Piste su se nalazile na zaravni dužine 15 a širine 5 kilometara i bile su okrenute ka Bihaću.
Prilikom izgradnje podzemnog aerodroma, raseljeno je nekoliko sela. Najbliže selo koje je ostalo bilo je Željava po kome baza i dobila ime.
Prilikom izgradnje, javili su se mnogobrojni problemi. Naime sama planina je u svojim dubinama krila mnoge pećine i komore. Inžinjeri su morali da prave mostove preko provalija unutar samih tunela. Takođe problemi su nastali i zbog ventilacije. Avioni nisu smeli da pale motore unutar baze, već su ih do izlaza vukli specijalni tegljači.
Kada je završen, aerodrom Željava mogao je da primi 2.500 ljudi. On se sastojao od posebnih komora za prihvat i remont aviona, komande, prostorija za pilote, mehaničare i ostalo osoblje.
Građena u hladnoratovskoj paranoji, Željava je mogla da izdrži udar nuklearne bombe! Na njenom vrhu nalazio se radar, koji je mogao da „vidi“ u prečniku od 1.000 kilometara. Oko same planine (i na njoj) bili su postavljeni PVO sistemi za njenu odbranu. Na vrhuncu, u Željavi je bilo skoncentrisano oko 60 aviona Mig-21, nasavremenijih koje je tada posedovala JNA.
Jugoslovenska „Oblast 51“
Pristup Željavi, imao je krajnje ograničen krug ljudi, koji o aerodromu i bazi nisu smeli da pričaju. Zbog velike tajnosti Željava je prozvana „Jugoslovenska Oblast 51“ po tajnoj bazi američkog vazduhoplovstva u Nevadi. Kao i svog američkog pandana, Željavu su pratile mnoge kontraverze.
Za Željavu su bile vezane mnogobrojne teorije zavere: Da se koristi u svrhu istraživanja i stvaranja nuklearnog oružja. Da jugoslovenske vlasti i JNA sprovode svemirski program.
Možda i najčudnija teorije zavere govore da je JNA u Željavi krila NLO koji se srušio „negde u Bosni“. Pa čak i da se tu kriju tela stradalih vanzemaljaca!
Neslavan kraj
Željava je doživela neslavan kraj, baš kao i država koja ju je pravila. Aerodrom je korišten u borbene svrhe manje od godinu dana u građanskom ratu, prilikom raspada Jugoslavije.
Konačno prilikom povlačenja iz BiH, JNA ju je urušila eksplozivom. Od nekada najveće podzemne baze u Evropi, ostali su samo ulazi u tunele i piste koje su zarasle u travu i korov.
Celo područje je teško minirano, jer je prva linija fronta u građanskom ratu, prolazila upravo tuda. Zbog ogrpmnog razaranja eksplozijama iz nutra, bazu i aerodrom je nemoguće obnoviti.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
