PANČEVO – Adam Kosanić (Izbište, 6. april 1802 — Pančevo, 4. jul 1875) bio je vojnik i kapetan, ključnu ulogu odigrao je u revoluciji 1848–1849 u Banatu, a posebno se istakao u bici kod Pančeva.
Potekavši iz vojničke porodice i sam se odlučio za vojnički poziv, iako je bio talentovan i za sport, a bio je i odličan matematičar.
Bio je oženjen Aleksandrom Radić, ćerkom kapetana Jovana Radića, sa kojom je imao šestoro dece, tri ćerke i tri sina.
Odlikovan je titulom viteza reda Gvozdene krune III stepena, kao i ratnom medaljom i oficirskim i službenim znamenjem. 22. marta 1852. proglašen je za počasnog građanina Pančeva.
Adam Kosanić rođen je u Izbištu od oca kapetana Mihaila i matere Marije, oficirske kćeri. Porodica mu potiče iz Srbije, odakle je 1690. došla u Vojvodinu. Već u vojsci Evgenija Savojskog poznata je kao istaknuta oficirska porodica. Adam je u Pančevu završio osnovnu školu, potom tri razreda normalne škole.
Kada je u Pančevo za brigadira došao general Mihovil Mihaljević i ovde otvorio prvu Matematičku školu 1819. godine, Adam Kosanić je stupio u nju i završio je kao jedan od „najodličnijih“ đaka.
U Nemačko-banatsku regimentu stupio je 1820. godine, i otada počinje njegova vojnička karijera. Kao izučen geometar vrši merenja u Hrvatskoj, Kranjskoj, u Kusiću i okolini Pančeva, a potom učestvuje i na izradi kanalske mreže na Dunavu. Godine 1831. postaje zastavnik i prolazi kroz oficirske činove potporučnika, poručnika, kapetana-poručnika, a 1. novembra 1848. postaje kapetan.
U to vreme počinje i njegov sukob sa generalom Stevanom Šupljikcem. Kada je Šupljikac postao štapski oficir, Kosanićeva zvezda je počela da tamni. Sukob je trajao sve do smrti Stevana Šupljikca 1848 godine.
“Kada je 1848. izbila Bečka revolucija, poslat je na italijanski front da kao kapetan-potporučnik upravlja prvim bataljonom. Ovde je imao prilike da se uvežba u ratnim operacijama, a ta svoja ratna iskustva preneo je posle i na banatsko bojište. Kod Vičence je ranjen u desnu slabinu. Po zaključenom primirju vratio se u Pančevo da se kao Srbin bori u austrougarskom srpskom korpusu za svoju užu domovinu”, kaže Milan Jakšić, nekadašnji direktor Istorijskog arhiva u Pančevu.
Šupljikac je potvrđen za vojvodu 27. decembra i istog dana, pri samom dočeku dobrovoljaca, naprasno umro u Pančevu.
Pošto je Šupljikčevom smrću srpsko-austrijska vojska ostala bez svoga vojskovođe, Mađari su, računajući na zabunu koja je zbog toga nastala u njoj, pod komandom generala Erne Kiša, 2. januara 1849. godine udarili na Pančevo, sa ciljem da ga osvoje i unište glavno uporište srpskog pokreta u južnom Banatu.
Mađarske snage, sa nadmoćnom artiljerijom i konjicom, te pešadijom koja je brojala oko 10.000 ljudi, udarili su tolikom žestinom da su primorali srpsko-austrijsku vojsku na povlačenje. Doznavši za to krenuo je kapetan Adam Kosanić sa jednim bataljonom XII Nemačko-banatske graničarske regimente iz Crepaje prema Novom Selu. Posle izvesnog vremena uspelo mu je da zaustavi neprijatelja i omogući povlačenje srpsko-austrijskoj vojsci i njegovoj artiljeriji sve do Nadela kod Pančeva.
I dok se vojska okupljala ispred Pančeva, Majerhofer (tada je bio u ulozi glavnokomandujućeg srpsko-austrijske vojske) pozvao je Knićanina i Kosanića na ratno savetovanje. Na savetovanju Majerhofer je zatražio da se srpsko-austrijske trupe povuku u Zemun i da se Pančevo ne brani. Kosanić se usprotivio povlačenju trupa iz Pančeva, i izrazio želju da se grad brani, na što je Majerhofer dodao: „Ali sutra nećete moći odoleti neprijatelju pred Pančevom.“ Kosanić mu je odgovorio, doslovno: „Starajte se za išranu trupa, a sutrašnji dan ostavite samo Bogu i srpskom junaštvu.“
Odmah posle Majerhoferovog odlaska s Nadela, Knićanin je rasporedio vojsku za odbranu Pančeva. Njegove trupe (srpski dobrovoljci) su postavljene da brane drumove, jabučki i crepajski put i prostor sa vinogradima koji su spajali ova dva druma. Bavaništanski put, Bolnicu, Narodnu baštu i Strelište branio je kapetan Šarić. Veći deo Građanskog bataljona postavljen je u varoši na Velikoj pijaci, gde su se u šančevima nalazili seljaci, graničarski vojnici, oficiri, sveštenici, zanatlije i činovnici sa raznim oružjem.
Istog dana u zoru saopštio je Knićanin Kosaniću da je zaštitio varoš od neprijatelja prema Jabuci, tada ga je Kosanić zapitao koga je postavio na Karauli, na severnom delu varoši duž Tamiša, „Nikoga”, odgovorio je Knićanin. „Onda smo propali, jer samo odande imamo da očekujemo upad u Pančevo, tu ima i s naše strane da se reši bitka,“ rekao mu je Kosanić.
U međuvremenu, već su se videle mađarske trupe kako u kolonama marširaju prema jabučkom drumu imajući za leđima nemačka sela Jabuku i Glogonj, a s leva Francfeld (današnje Kačarevo). Tada je Knićanin naredio Kosaniću da znatan deo svoga bataljona postavi duž Tamiša na Karauli. Time je raspored vojske za odbranu Pančeva bio završen.
Mađarska vojska na suprotnoj strani, sa generalom Kišom kao zapovednikom, stajala je neraspoređena sa svojom mnogobrojnom pešadijom, artiljerijom i konjicom. General Kiš je mislio da je srpska vojska posle poraza kod Novog Sela napustila varoš i pobegla preko Tamiša i Dunava i da će mu pančevačko građanstvo izaći u susret sa belim zastavama i predati varoš.
Oko 7 časova ujutru prvo je došlo do razmene artiljerijske vatre. Nastalo je međusobno gađanje i neprijateljska đulad zapalila su nekoliko kuća koje su se nalazile iza srpske linije. Za to vreme Kosanićeva vojska je ušla u bitku sa jednim mađarskim honvedskim bataljonom duž Karaule. Ova bitka je već u početku bila uspešna. Podstaknut ovim uspehom Kosanić je naredio juriš. On je uspeo i mađarska vojska je naterana u divlje bekstvo. Tada je zarobljeno 14 ljudi.
Gotovo istovremeno, krenuo je i Knićanin sa vojskom napred, bodreći Srbijance na juriš. Njegova je vojska bivala sve veća i najzad, krenuli su za njim i svi Srbijanci. Kosanić je i dalje gonio Mađare iz vinograda sa Karaule. Husarske kolone su već počele bežati, a za njima je pošla i ostala vojska. Knićanin je odmah pošao u poteru za njima.
Tako je to išlo sve do jabučke šume, gde se mađarskoj vojsci ukazala prilika da se prikupi, jer ih je šuma zaklanjala. Ali i tu ih poteraše Knićanin i kapetan Stefanović, goneći ih preko Francfelda i Novog Sela sve dok nije pao mrak.
Ovo je bila važna pobeda i ona je pozdravljena s velikom radošću, Pančevo je odbranjeno. Neosporno je da najveća zasluga za postignutu pobedu pripada Knićaninu i Kosaniću i to najpre zbog njihove odlučnosti po samom pitanju odbrane Pančeva, a zatim zbog njihovih uspešnih vojnih akcija izvršenih toga dana.
Kosanić je svojom pravovremenom intervencijom spasao Pančevo. Njegove zasluge u borbama kod Novog Sela, Pančeva i Vršca proslavile su ga kao pravog pobednika i branitelja Pančeva.
Veliku zahvalnost dugovali su Pančevci Knićaninu i Kosaniću, čak su i Mađari isticali Adama Kosanića kao pobednika kod Pančeva, ali su često poraz generala Kiša pripisivali neobično oštroj zimi. Knićanin je ovako govorio: “Gospodo moja, hvalu nikako ne primam, nego svi mi što ovde stojimo, imamo jedno da zablagodarimo ovome kapetanu Kosaniću na sjajnoj pobedi što je polučismo, e bez njega izgubili bismo sve naše topove, a po svoj prilici sastali bismo se pod okriljem noći tek u Pančevu; ako li za koga gospodo moja, što činiti mislite, činite to samo za ovoga kapetana”, navodi se u knjizi Istorijskog arhiva Pančevo “Kosanić, Adam (2013). Moj kratki verni životopis”.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
