NOVI SAD – Na današnji dan, davne 1944. godine, partizanske jedinice ušle su u Novi Sad i stavile tačku na fašističku okupaciju.
Tog 23. oktobra, posle tri i po godine teške i krvave okupacije, u Novi Sad su ušle jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, a ubrzo i trupe Crvene Armije.
Nakon „Beogradske operacije“ koja je završena 20. oktobra, jedinice NOVJ i Crvene armije, nastavile su nastupanje ka Mađarskoj.
Novi Sad je tog dana dočekao slobodu sa razorenom industrijom i mostovima, bez struje, vode, kanalizacije i sa trećinom stanovnika manje nego pre rata… Na raznim stratištima stradalo je više od 5.000 Novosađana, dok je više od 20.000 ljudi proterano iz grada i okoline.
Agonija Novog Sada počela je 6. aprila 1941. godine, kada su nemačke bombe pale na grad, zlosutno najavljujući teška i sumorna vremena koja su usledila.
Prve okupatorske trupe nakon nekoliko dana ulaze u grad. Svoju surovost iskazuju streljajući više od 500 Novosađana. Ubrzo su iz grada i okoline proterani brojni Srbi, mahom oni koji su se tu nastanili nakon 1918. godine.
Jedno od najvećih mučilišta Novosađana, nalazilo se u današnjoj zgradi vojne komande u Dunavskoj ulici.
Najkrvaviji period grada nastupio je u januaru 1942. godine kada su mađarski fašisti ubili na hiljade ljudi, većinom Srba, u južnoj Bačkoj, a potom ih bacili u ledene vode Dunava i Tise. Tada je smo u Novom Sadu pobijeno više od 2.000 ljudi, uglavnom Srba, ali i Jevreja. Ova tragedija ostala je upamćena kao “Novosadska racija”.
Holokaust nad novosadskim Jevrejima
Svu mržnju i nečovečnost fašističkih okupatora osetila je na svojoj koži jevrejska zajednica Novog Sada. U gradu je pre rata živela brojna jevrejska populacija od nešto više od 4.000 ljudi. Novosadski Jevreji bili su ugledni trgovci, zanatlije, činovnici. Jevreji su pre rata imali čak i svoj fudbalski klub Makabi.
Jevreji su sistematski uništavani tokom cele okupacije. Veliki broj stradao je u Novosadskoj raciji, da bi preostali na proleće 1944. godine bili potrpani u vozove i odvedeni u fabriku smrti Aušvic, iz koje se nikada nisu vratili…
Od 4.000 novosadskih Jevreja, 23. oktobar i oslobođenje grad dočekala je tek nekolicina…
Novi Sad je kao i Beograd i mnogi drugi srpski gradovi, bombardovan dva puta. Prvi put od Nemaca a drugi put od saveznika!
Nemci u kasno poslepodne 22. oktobra, ruše most na Dunavu, kada iz grada beže poslednji okupatorski vojnici. U rano jutro 23. oktobra, u grad ulaze borci Novosadskog partizanskog odreda, koje dočekuje masa građana. Tada je na Gradsku kuću postavljena jugoslovenska zastava, koja je simbolično označila kraj okupacije.
Istog dana sa desne obale Dunava, tačnije iz Petrovaradina i sa tvrđave, borci 8. Vojvođanske brigade proteruju ostatke Domobrana i Ustaša.
Zbog ogromnih žrtava i stradanja koje je pretrpeo, 1975. godine Novi Sad dobija orden „Narodnog heroja“ i titulu „Grad heroj“.
Pročitajte još:
Preuzmite našu Android aplikaciju sa Google Play Store.
